Tag: Straat

De Köstersbulte in het centrum van Aalten loopt van de Markt omlaag naar de Landstraat, langs de eeuwenoude Helenakerk. De Köstersbulte telt slechts drie panden, tegenwoordig allen deel uitmakend van het gemeentehuis.

In het middelste pand, voorheen met adres Markt 1, opende F.J. Oberink in 1909 zijn manufacturenwinkel. Tegenwoordig is hier het plaatselijke politiebureau gevestigd.

Als het gesneeuwd had ging de jeugd op de ijsstoel al prikkende de helling af, de Landstraat over tot bijna tegen de pomp voor het huis van Joseph Driessen. In het huis op de voorgrond woonde Peters, een soort ‘bosjesman’ met hier en daar wat land. Boven, met de ingang opzij, woonde Nijenhuis. Hij strooide de asla leeg als de sleden voor zijn deur langs vlogen. Later vestigde zich in dit pand de ‘Geldersch-Overijselsche Bankvereeniging’. [Bron: Aalten in oude ansichten, E.M. Smilda]

In 1920 stortte een deel van het wegdek van de Köstersbulte in, toen er een zware vrachtwagen van Driessen vlak langs de muur van de kerk reed. Het bleek dat er zich onder het wegdek een grafkelder bevond, met daarin menselijke resten. Dit is niet vreemd, aangezien het oude kerkhof zich daar ooit tot vlakbij de bebouwing van de Köstersbulte uitstrekte.

Archieven

Kadaster 1832

Beschrijving

De Veemarkt is het hoogste deel van de Prinsenstraat, vroeger een pleintje waar (jawel) veemarkt gehouden werd. Van oudsher werd de Veemarkt tot de Kattenberg gerekend.

Het terrein achter het pad, dat we op de foto rechts bij het zonnescherm tussen de huizen zien, staat vanouds bekend als het ‘Klokkengat‘. Daar werden voorheen de klokken voor de kerktoren gegoten. De twee huizen in het midden herbergden de winkel, opslag en koffiebranderij van D.W. Vaags, bekend om zijn koffie en zijn ijveren voor de Cooperatieve Middenstandsbank.

In 1921 werd de Veemarkt in Aalten opnieuw bestraat; het terrein was veel gezelliger geworden en bood ruimte aan wel honderd stuks vee. De varkens werden in de Achterstraat, nu Prinsenstraat, verhandeld.

Brand

Op 2 september 1891 was er een grote brand op de Veemarkt waarbij alle woningen aan het pleintje ten prooi vielen aan de vlammen. De brand was ontstaan in het huis van spekslager Ten Hietbrink, op de plek waar later slagerij Prinsen zich zou vestigen. Ten Hietbrink woonde er met zijn moeder (de wed. Egging) en zuster.

De huizen van de volgende bewoners brandden af:

• Spekslager Ten Hietbrink / wed. Egging (Prinsenstraat 41)
• Bakker Haverkamp (Prinsenstraat 39)
• Wed. Hoopman (Prinsenstraat 37)
• Worms (Prinsenstraat 42)
• Ter Maat (Lichtenvoordsestraatweg 2)
• Reimers (Lichtenvoordsestraatweg 4)

De Bodendijk heeft eeuwenlang deel uitgemaakt van de belangrijkste hessenweg (handelsweg) tussen het Münsterland en Zutphen. Vanaf het huidige Plein Zuid liep de Bodendijk 3 kilometer lang vrijwel kaarsrecht – op een knik ter hoogte van De Kiefte na – naar de Kesenbulte. Lange tijd was daar de officiële grensovergang met Pruissen. Een deel van de Bodendijk draagt tegenwoordig de naam Kiefteweg. Zo ongeveer vanaf de Griesdijk tot aan de Kesenbulte.

Voor de aanleg van de Bocholtsestraatweg was het de enige verbindingsweg naar Duitsland. De huidige grensovergang bij Hemden was vroeger een modderig pad waarover je naar Aalten kon lopen. Later werd daar de Bocholtsestraatweg aangelegd, die daar nu Hamelandroute heet.

De naam Bodendijk herinnert aan de bodediensten op Bocholt. Langs de Bodendijk kwamen namelijk de bodes van kasteel Anholt naar Aalten, en dan verder naar Bredevoort. Ze kwamen te paard. Direct over de grens bij de Kesenbulte gingen de bodes ook wel eens rechtsaf om via de Ringkampsbulten naar Bredevoort te gaan. Maar dat was een gevaarlijke weg. Men heeft in de Ringkampsbulten ooit het dode lichaam van zo’n ruiter gevonden die daar begraven lag. Het blijft een vraag wat hem daar overkomen is. Via de Bodendijk was de tocht voor zo’n ruiter veel veiliger. Er kwamen ook wel eens koetsen over de Bodendijk met daarin belangrijke personen.

De Bodendijk was van oudsher de belangrijkste weg van Aalten naar Bocholt. Het was dan ook niet voor niets dat de bisschop van Münster na de reformatie – toen de katholieken in Nederland hun geloof niet mochten uitoefenen – in 1675 aan deze weg, aan Duitse zijde, de Kruiskapel liet bouwen.

De Bodendijk liep over de Kieftsheide in de Aaltense Heurne. Een kieftsheide is een hei waar als opslag dennenbomen (In het Duits ‘Kiefer’) voorkwamen. Als je die opslag niet verwijderde, dan onstond er een dennenbos. Er is daar wel een dennenbos, maar dat is aan de kant van de Ongena. Daar stonden, en staan nog wel hoge dennebomen. In dat dennenbos is op omstreeks 1630 een Engelsche Schans aangelegd. Men heeft zich lang afgevraagd wat die paalgaten daar bij dat dennenbos toch betekenden. Maar dat waren geen paalgaten. Dat waren struikelgaten die gegraven werden om de paarden van aanvallende ruiters te laten struikelen. Maar er zijn daar nooit aanvallende ruiters geweest. Wel werden er oefeningen voor ruiters gehouden. Er zijn bijvoorbeeld knopen van een ruiteruniform gevonden.

Van de huizen Bodendijk 37 t/m 43, ter hoogte van de huidige kruising met de Koopmanstraat en Nijverheidsweg, gaat het verhaal dat deze gebouwd zijn van de zwartgeblakerde stenen, die nog te gebruiken waren na de brand van de katholieke kerk in de Dijkstraat. Daarom werden de huizen witgepleisterd. De huizen staan er nog steeds.

De Markt neemt al eeuwenlang een centrale plaats in het dagelijkse leven van Aalten in. Het dorp is als het ware gebouwd rond de kerk en het oude kerkhof, waarvan de markt een laatste overblijfsel is. Over de vroegste bewoning van de Markt is niet veel met zekerheid te zeggen. De Markt in Aalten werd op 12 mei 1966, als eerste in Gelderland, tot beschermd dorpsgezicht verklaard.

In 1152 wordt Aalten als parochie voor het eerst genoemd, maar deze kan eerder zijn gesticht. Rond het jaar 1100 werd het onderste gedeelte van de huidige kerktoren opgetrokken en dat heeft alles te maken met het ontstaan van de Markt. Door de aanwezigheid van een dergelijk solide bouwwerk, waarbinnen men in tijden van gevaar een veilig heenkomen kon zoeken, vond er langzaam maar zeker een concentratie van woonsteden plaats rond het gebied bij de toren. Mede door de aanwezigheid van een opgerichte kapel werd deze omgeving langzaam maar zeker het centrum van de gemeenschap.

De grond rond kapel en toren, de hof van de kerk, oftewel de kerkhof, was redelijk uitgestrekt. Een gedeelte hiervan werd gebruikt om de doden te begraven. Langs de begrenzing van dit gebied, nu ongeveer Landstraat en Bredevoortsestraatweg, vestigden de vroegere Aaltenaren zich. Aalten zal zijn ontstaan te danken hebben aan de gunstige ligging op een kruispunt van hoger gelegen verbindingsmogelijkheden over zandruggen. De bebouwing vond plaats op de helling van een uit het moeras opstijgende heuvel, zuidelijk afgesloten door de stroombedding van een beek en met in het noorden de hoge esgronden. Aalten, gelegen tussen es en Slinge.

Met het verstrijken der eeuwen vond verdichting plaats van woonsteden rond het gebied van de kerk. Door het ontstaan van een pad met aan weerszijden huizen, nu Peperstraat, alsmede bebouwing van de oostzijde van de huidige Landstraat, ontstond een plaats welke later de naam ‘Markt’ kreeg. Langzaam maar zeker werden de houten huizen vervangen door stenen gebouwen. Het gevaar dat daardoor het centrum zou verbranden, werd kleiner. Met het bestraten van de open ruimte in het centrum ontstond een plaats waar goed markten konden worden gehouden. Zo was er de Meimarkt, de Sint-Nicolaasmarkt op 6 december en de kermis. Mede dankzij de markten vestigden zich kroegbazen op de hoeken van de Markt.

Beschermd dorpsgezicht

Rond 1960 dreigde gevaar. Er moest een verkeersweg komen evenwijdig aan de Landstraat en wel via de Kerkstraat en de Markt en verder naar het noorden, waarvoor het huidige museumpand en alles wat daarachter ligt afgebroken zou moeten worden. Met de verklaring van de Markt en omgeving tot beschermd dorpsgezicht in 1966, was dit gevaar geweken.

Een jaar later echter worden er grote plannen gepresenteerd, waarvoor alle panden van het gemeentehuis moesten worden gesloopt. Op de vrijkomende locatie zouden dan een VVV-kantoor en een wachtruimte voor het openbaar vervoer worden gerealiseerd, met stopplaatsen voor de bussen. Een nieuw raadhuis zou moeten verrijzen op de plaats van het oude feestgebouw bij de Pol. Ook deze plannen zijn uiteindelijke niet uitgevoerd.

Kadaster 1832

Adresboek 1934