Ongena

Beschrijving

Vlakbij de Duitse grens in de Aaltense Heurne, aan wat nu de Hondorpweg heet, stond eeuwenlang boerderij Ongena. De oudste vermelding die we hebben gevonden, dateert uit 1614, en spreekt van ‘Erve und goet de Hoge Ungenade’.

Vermoedelijk verloor de oude boerderij in 1966 haar woonbestemming, nadat er dichter bij de openbare weg op hetzelfde perceel een nieuw huis gereedkwam. Mogelijk is het oude pand daarna tot schuur gedegradeerd, om later te worden afgebroken. Op een kadastrale kaart uit 1971 zijn de contouren van het oude huis nog te zien. Op Topotijdreis wordt de naam Ongena tot 1965 op de kaart vermeld bij het oude huis, daarna niet meer. Tot en met 1992 is er op deze plek echter nog een gebouw zichtbaar.

Als u meer weet over de oude boerderij Ongena, dan horen wij het graag!

Archieven

Volontaire protocollen Bredevoort 1614

Veneris 20 Maij 1614 – Statholder Joannes ter Woert, Cornoten Peter Cloeck, Henrick Menekinck.

Erschenen Johan Boeinck voer sich, und mede van wegen sijner Moeder Floerken Floriss wedtwen van zaliger Johan Boeincks, und haren sembtlicker ander Kinderen /: daervoer hie wegen ratification und approbation deses cavierde :/ und haren semptlicker erven und bekande voer sich, sijner Moeder, Broederen und Susteren vorschreven und haren erven, Demnae sijn Moedervoer gekofften und entfangenen Bomsijden, Johan van Joeckeren Enneken Spormekerinck eheluiden, die Summa van Driehundert und Soeventijn daler Bocholdtscher wehrung, den daler ad dertich stuver, den stuver tot Een und twintich heller berekent, schuldich wehre , Allet vermoege eener onder hare hant in dato acht dage na S.Claes Marckt A° Sestienhondert Elff, gegevener Recognition, dat hij, voer sich, Moeder, broederen und susteren und deren erven, voer gemelte Summa und daerop à dato desesverschijnende gebuerlich Interesse Ihnen Johan van Joeckeren, Huisfrouwen und erven, bester gestaldt rechtens verhypotthesiert und veronderpandet hedde, dede solchs in krafft deses, dat Erve und goet de Hoge Ungenade mit sijn tioebehoer und gerechticheit, In den kerspel Aelten buerschap Hoerne gelegen. gestaldt sich daerab obgemelte Hoefftsum, sambt interesse à die moræ toe verhaelen. Gelavende waer und waerschap, oick der Moeder , broederen und susteren ferner approbation bijtoebrengen, voorth beter verschrijvong und vestnisss toe erschaffen nae Landtrechte. Und is thoeweten datt alle Interesse tot dato deses in obgemelte Summa inberekent. Alles sonder argelist.

Mercurij 20 Julij A° 1614 – Drost und Richter Gosswin van Lawick, Cornoten Johan ter Woert, Derick
Wedlinck.

Erschenen Floerken Floriss, wedtwe Johan Boencks, mit Derick Weddelinck vorschreven, haren tot deser saecken erkorenen und toegelatenen Mombaer, und bekande vermitz desen voer sich und haren erven, voor eine walbetaelte Summa geldes bester gestaldt rechtens in Pandtschap sampt rostlicken vreedsamen besit, nutz und gebruijck avergelaten und verkofft te hebben Johan van Joeckeren borgere der Stadt Bocholdt Enneken Spormeckerinck sijner huisfrouwen und Ihren erven, haer Erve und guedt die Hoge Ungenade inden Kerspell Aelten buerschap Hoerne gelegen, sampt sijnen toebehoer und gerechticheit voer doerschlechtich Kummerfrij Pandtguet, und mit gienen thendt, thins, schuldt etc. beschweret. Deses gecediert und uthgegaen. Daerop mit hant und monde gerenuntyrt und vertegen, waerschap, beter verschrijvong und vestniss gelaefft nae Landtrechte. Die Loese ein Vierdell Jaers thoe voren toe verkunden voerbeholden, und demnae Jairlicx op Meij Philippi et Jacobi, viertien dage voer offt nae onverhaelt, mit de Summe van Driehundert und Vijjfftich daler Bocholtscher geweerden, den daler ad dertich stuver, f. 30 v – den stuver tot Einundtwintich heller toe berekenen, toe loesen. Sonder exception und argelist.

Jovis 3 Novembris Anno 1614 – Drost und Richter Gosswin van Lawick, Cornoten Johan ten Berge, Peter Cloeck.

Erschenen Floorken Floriss, wedtwe zaligen Jan Boencks, met Johan ten Berg haren tot deser zaecken erkorene und toegelatene Mombaer, die bekande vermitz Mombers vorschreven authoriteit vor sich haren Kinderen und erven, alsoe sie Fijken Scheffersvermoge gegevener Obligation in dato den 10. Julij A° 1611 die Summa van Twiehondert und Viertich daler Bocholtscher geweerdenschuldich wehre, und daervoer gien speciaell onderpandt gesteldt hedde, dat sie derwegen voer sich enden als M ombaersche harer Kinderen,voer denselven und haren erven, haer Fijken und haren erven voer obgemelte Summa, und daerop verschijnende Pension tot specialen onderpandt gestelt hebben, wolle und stelde mitz desen Drie Moldersaet Landes opten Hogen Ongenade naest Kortbeck gelegen und tot haer Fijkens gevallens affte palen, sich daeran bij misbetalongh tot gemelte Hoefftsum Pension, sambt kosten und schaden mit pendongh nae landtyrechte toe verhalen. Die obligation in anderen haren Puncten und Clausulen onverbroken. Sonder exception und argelist.

Verpondingskohier 1647

Ongenade, d’Armen te Bredevoort en half Willem Ongenade.
Huis en hof 1 sch. boulant 6 mdr., half 3de en half op de 4de gerve thientbaer, 41 – 17 -. pontschatt. Eijcken holt.

Liberale Gifte 1748

De Liberale Gifte was een speciale heffing ten bedrage van 2% van het vermogen ter bestrijding van de extra defensiekosten t.g.v. een Franse inval in de Zuidelijke Nederlanden in de periode 1745-1747. Wie minder bezat dan 500 gulden, betaalde niet de heffing, maar was vrij om iets te geven, vandaar de naam.

In onderstaand fragment vinden we Berent Ongena, die op 25-09-1729 in Aalten getrouwd is met Henrica Rosengaarden.

Eigenaren

Overzicht is niet volledig.

Jaar	Perceel	Eigenaar	Omschrijving
1832	E-393	de Hervormde Armen van Aalten en cons.	1650 m² huis en erf
1883	E-1779	de Armen van Aalten en cons.	1900 m² huis, schuur en erf
1890	E-2038	Derk Jan Bulsink, landbouwer op het Nonhof en raadslid	1900 m² huis, schuren en erf
1939	E-2038	Johannes Gerhardus Klein Poelhuis, landbouwer	2410 m² huis, schuren en erf
1979	E-2455	Johannes Gerhardus Klein Poelhuis, landbouwer	156.180 m² boerderij
1984	R-329	Dina Ebbers, wed. J.G. Klein Poelhuis, landbouwster	140.300 m² huis, bijgebouwen, cultuurgrond

Bewoners

Eerst bekende bewoner:

Geerdt Elverdinck alias ter Ungenade

In 1628 woonde Geerdt op Ongena (Volontaire Protocollen).

Volgende bewoners:

Herman te Ongena
Geesken te Bovelt

Herman en Geesken waren lidmaat in Aalten vóór 1645 en woonden in Heurne.

Volgende bewoners:

Jan te Bovelt alias te Ongena (Heurne < 1685)
Lumme Roebruck

Jan en Lumme waren lidmaat in Aalten met Kerst 1646 en woonden in Heurne.

Volgende bewoners:

Willem te(r) Ongena(de) (Heurne), trouwt
(1) met Lutte te Rule (Heurne < 1675)
(2) op 14-03-1675 in Aalten met Enneken Hofs (Varsseveld – Heurne < 1690)
(3) op 09-11-1690 in Aalten met Geesken te Bockel (Barlo)

Volgende bewoners:

Henric Stapelkamp alias Ongena (Heurne – Heurne < 1742), trouwt
(1) op 25-02-1683 in Aalten met
Dercksken Overbeek (IJzerlo – Heurne < 1701)
(2) op 30-01-1701 in Aalten met
Dercksken in ’t Heeght alias Freers (Aalten, 24-05-1674)

Volgende bewoners, zoon van Henric en Dercksken in ‘t Heegt en schoondochter:

Berent Ongena (Aalten, ged. 07-10-1704 – Heurne, 20-01-1763), trouwt op 25-09-1729 in Aalten met
Henrica Rosengaarden (Zelhem – Heurne, 05-01-1778)

Volgende bewoners, zoon en schoondochter:

Hendrik Ongena (Aalten, ged. 14-09-1731 – Heurne, 22-05-1800), trouwt op 25-04-1766 in Aalten met
Hendrina Hemmink (Winterswijk, ged. 25-02-1742 – Heurne, 09-02-1795)

Volgende bewoners, zoon en schoondochter:

Berend (Hendrik) Ongena (Aalten, ged. 22-05-1768 – Wesel, 21-12-1812), trouwt
(1) op 09-02-1798 in Aalten met Gesina Roerdink Vel(t/d)boom (Winterswijk, ged. 26-01-1766 – Heurne, 26-02-1802)
(2) op 09-05-1802 in Aalten met Mette An(z/s)ink (Aalten, ged. 18-12-1768 – Heurne, 15-07-1829)

Volgende bewoners, weduwe en 2e echtgenoot:

B(a/e)ren(d/t) Weggelder (IJzerlo, 10-03-1788 – Barlo, 18-10-1846), trouwt op 11-11-1813 in Aalten met
Mette An(z/s)ink (Aalten, ged. 18-12-1768 – Heurne, 15-07-1829),

Bevolkingsregister 1823-1850

In het bevolkingsregister van 1823 wordt boerderij ‘Ongena’ tweemaal achter elkaar vermeld. De boerderij werd destijds dus dubbel bewoond. Hieronder worden beide bewonersreeksen tot en met 1934 naast elkaar getoond.

Bevolkingsregister 1850-1860

Bevolkingsregister 1860-1870

Bevolkingsregister 1870-1880

Bevolkingsregister 1880-1890

Bevolkingsregister 1890-1900

Bevolkingsregister 1900-1910

Bevolkingsregister 1910-1920

Adresboek 1934

In het Adresboek van de Gemeente Aalten uit 1967 worden de adressen Heurne 75 en 75a niet meer vermeld. Was de oude boerderij gedegradeerd tot schuur?

Volgende bewoners, dochter van H.W. Ebbers en schoonzoon:

Adresboek 1967

Heurne 74/2 > Hamelandroute 79

J.G. Klein Poelhuis