Oud Aalten

Erfgoed is van ons allemaal

Achterhoek vlag

Tag: Aalten Achteruit

  • Luchtwachttoren

    Luchtwachttoren

    Koningsweg, Aalten (verdwenen)

    Luchtwachttoren, Koningsweg, Aalten

    Beschrijving

    De Luchtwachttoren in Aalten was een betonnen uitkijktoren die deel uitmaakte van het landelijke netwerk van luchtwachttorens dat in Nederland werd opgericht tijdens de Koude Oorlog. De toren stond aan de Koningsweg, aan de rand van het dorp, en had als doel om vijandelijke vliegtuigen te detecteren die lager vlogen dan de radarsystemen konden waarnemen.

    De Aaltense luchtwachttoren was een zogeheten ‘raatbouwtoren’, herkenbaar aan zijn kenmerkende honingraatstructuur, een constructie die zowel stabiliteit als sterkte bood. De toren, gebouwd van gewapend beton, was veertien meter hoog en de kop van de toren was een open observatiecabine met een schuilhoek ter bescherming tegen granaatsplinters. Buurgemeenten als Varsseveld en Winterswijk hadden ook hoge uitkijkposten, maar niet zo karakteristiek als die in Aalten.

    Speuren naar de vijand

    De luchtwachttoren in Aalten, met de codenaam ‘Izak 1’, werd in 1953 in gebruik genomen, in een tijd waarin de spanning van de Koude Oorlog leidde tot verhoogde paraatheid. De toren maakte deel uit van een netwerk van 276 uitkijkposten verspreid over heel Nederland en viel onder het Korps Luchtwachtdienst (KLD), een onderdeel van de Koninklijke Luchtmacht dat onder het commando Luchtverdediging stond. De Aaltense toren viel onder het commandocentrum KLD Deventer.

    Het doel van de torens was het visueel detecteren van vijandelijke, met name Russische, vliegtuigen die onder de 200 meter vlogen en daardoor buiten het bereik van radarapparatuur bleven.

    Bemanning en apparatuur

    De bemanning van de toren bestond uit twee mannen die, ongeacht de weersomstandigheden, het luchtruim observeerden. Vrouwen waren destijds uitgesloten van deze taken. De bemanningsleden droegen een uniform en waren uitgerust met een koptelefoon en een mondmicrofoon. Het observeren gebeurde met behulp van een statief voorzien van een vizierkijker en een aanwijsnaald. De rangen in de Aaltense luchtwacht bestonden uit soldaat, soldaat eerste klas, korporaal en sergeant. De heer H.J. Prinzen uit Aalten was een tijd plaatselijk commandant.

    De bemanning was getraind om in geval van nood de omliggende torens te waarschuwen en via een hotline ook het commandocentrum. De staf bevond zich in een ondergrondse, atoomvrije bunker in Deventer. De toren was niet continu bemand; alleen tijdens oefeningen. Elke twee weken was er een theorieavond vliegtuigherkenning op een locatie in Aalten of Winterswijk.

    Werving van vrijwilligers

    Op 20 mei 1953 werd er in de Sociëteit aan de Hofstraat in Aalten een wervingsbijeenkomst gehouden door de Luchtwachtdienst. Commandant Ruseler uit Deventer verzorgde de voorlichting aan de mannen die hiervoor waren opgeroepen. Als stimulans om zich aan te melden, werd vrijstelling van militaire dienst of deelname aan de Bescherming Bevolking aangeboden. Een aantal mannen meldde zich aan als vrijwilliger en trad toe tot de KLD.

    Opheffing en sloop

    Met de komst van modernere controlesystemen en verbeterde radarapparatuur werd de noodzaak van visuele waarneming in de jaren zestig steeds kleiner. Dit leidde uiteindelijk tot de opheffing van de Luchtwachtdienst. De Aaltense luchtwachttoren werd in 1970 gesloopt, een spektakel dat veel belangstelling trok van de plaatselijke bevolking. Het zware betonnen fundament van de toren ligt nog steeds verborgen onder de grond en vormt een stille herinnering aan dit hoofdstuk in de geschiedenis.

    Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.

    Kenmerken

    Kadastraal nr.L-941
    FunctieWoonhuis
    Bouwjaarca. 1953
    Sloop1970

    Bronnen

    Luchtwachttoren Aalten - Zutphens Dagblad, 19-11-1952
    Zutphens Dagblad, 19 november 1952
    Fundament Luchtwachttoren Aalten
    Fundament Luchtwachttoren Aalten
  • Dinxperloseweg verhard met puin RK kerk

    Dinxperloseweg verhard met puin RK kerk

    Dagblad Tubantia, 26 maart 1953

    Het is wel juist dat de weg van Aalten naar Dinxperlo de naam Dinxperloseweg heeft gekregen, doch wanneer men aan die weg deze naam niet had gegeven, zou ze ook met heel veel recht „Kerkweg” kunnen heten, want deze verbinding kan over enkele maanden alle recht doen gelden op deze naam. Op het ogenblik is men bezig met de verbreding van de weg Aalten–Dinxperlo.

    Aan het einde van de vorige eeuw was er niets anders dan een zandweg van Aalten naar Dinxperlo. Toen overal in de omliggende plaatsen straten of grindwegen werden aangelegd, vroeg het gemeentebestuur van Aalten zich ook af of het geen tijd werd een zgn. „harde weg” aan te leggen van Dinxperlo naar Aalten. De uitvoering van een dergelijk plan op Aalten’s grondgebied had echter alleen zin, wanneer ook de gemeenteraad van Dinxperlo besloot ’t gedeelte dat in de gemeente Dinxperlo lag te verharden.

    Omstreeks het midden van de vorige eeuw verzocht de gemeenteraad van Aalten aan die van Dinxperlo tot verharding over te gaan. De gemeente Aalten zou dan hetzelfde doen. Er is echter niets van gekomen. De raad van Dinxperlo antwoordde de vroede vaderen van Aalten dat men wel een verharde weg wilde, doch dan vanaf de Varsseveldseweg te Aalten voor Lintelo. Van deze verharding is echter ook niets gekomen en aan het eind van de vorige eeuw werd dan toch eindelijk besloten de weg Aalten–Dinxperlo in beide gemeenten te verharden.

    Het verkeer over deze weg is vrij intensief en dat ’t gemeentebestuur van Aalten in het midden van de vorige eeuw niet verkeerd heeft gezien blijkt wel uit het feit dat de weg naar Dinxperlo thans moet worden verbreed, terwijl de wegen door Lintelo t.w. de Sondernweg en de Gendringseweg tamelijk smalle wegen zijn, die echter het verkeer, dat hiervan gebruik moet maken, goed kunnen verwerken.

    Werklieden zijn bezig met de werkzaamheden ter verbreding van de weg Aalten-Dinxperlo.
    Werklieden zijn bezig met de werkzaamheden ter verbreding van de weg Aalten-Dinxperlo.

    Verharding met kerkpuin

    Er is in de gemeenteraad van Aalten de laatste jaren herhaaldelijk gesproken over de noodzakelijke verbreding van de weg Aalten–Dinxperlo. Men kon echter nog steeds geen provinciaal subsidie ontvangen, alhoewel men van tijd tot tijd dacht, dat de goedkeuring van de provincie om tot uitvoering van het werk over te gaan nu wel spoedig zou worden verkregen. Toen een paar jaar geleden de R.K. kerk te Aalten, die door oorlogsschade zwaar had geleden, moest worden afgebroken, zat men met het puin. De gemeente Aalten heeft daar toen de hand op weten te leggen en de oude stenen, brokken cement e.d. werden naar de te verharden Dinxperloseweg gereden en aan de kant van deze weg op de bermen gedeponeerd.

    De vergunning om de weg te gaan verbreden bleef evenwel uit en daar had men met het storten van het puin niet op gerekend. Dit puin lag namelijk vrij dicht aan de kant van de weg en het gevolg was dat heel wat auto’s ’s avonds en ’s nachts over op de weg liggende stenen zijn gereden, wat voor de auto’s niet best en voor een goed humeur van de chauffeurs niet bevorderlijk was. Het was bovendien heel moeilijk voor twee auto’s om elkaar op deze aan beide zijden gebarricadeerde weg te passeren.

    Vele klachten werden hierover ontvangen, doch deze behoren nu tot het verleden, want men is enkele dagen geleden begonnen met de werkzaamheden ter verbreding van deze weg, waarvoor dan de oude R.K. kerk wordt gebruikt zodat men heus niet heel veel fantasie hoeft te hebben om deze weg de bijnaam „Kerkweg’ te geven. Doch in onze hedendaagse straatnaamgeverij loopt een Kerkstraat langs of naar een kerk. Het komt slechts zelden voor dat van een kerk een weg wordt gemaakt.

    Bronnen

  • Pomp op Kattenberg herinnert aan verleden

    Pomp op Kattenberg herinnert aan verleden

    „Op de grens van twee werelden” probeert Annie Bennink nog één keer de oude pomp

    Kattenberg, Aalten (ca. 1925)
    De Kattenbergpomp, omstreeks 1925

    In 1939 onderging de watervoorziening in Aalten een grote verbetering door de aanleg van een drinkwaterleiding door de N.V. „Waterleiding Oostelijk Gelderland” met medewerking van het gemeentebestuur van Aalten. Vóór die tijd betrokken de mensen in het dorp Aalten hun water van zogenaamde buurtpompen, waarvan er in de verschillende straten een of meer stonden. Deze pompen waren bezit van de gemeente en er waren in het dorp maar weinig mensen, die zelf een pomp in huis hadden.

    Van iedere pomp werd gemiddeld door tien of twaalf gezinnen gebruik gemaakt en men kan zich voorstellen dat in perioden van grote droogte, wanneer de pompen op de duur in plaats van water modder begonnen te geven, dit wel eens aanleiding gaf tot strubbelingen onder de vrouwelijke buurtbewoners. Kwesties, die er ontstonden, werden echter in de regel binnen korte tijd bijgelegd door de „pompmeester”. De buurtbewoners, die ook moesten zorgen voor het onderhoud van de pomp, werden beurtelings als pompmeester aangewezen. Ook inde de pompmeester van zijn mede-gebruikers de bijdragen in de kosten.

    Van sommige pompen moest evenwel het gebruik worden verboden, omdat het water schadelijk was voor de gezondheid. Toen later bij nader onderzoek het pompwater over het algemeen voor de gezondheid minder gunstige bestanddelen bleek te bevatten, was dit een reden temeer om over te gaan tot aanlegging van drinkwaterleiding.

    Een voordeel van de vroegere pompen was dat deze aan de straat stonden. Vroeger nog meer dan thans hielden de bewoners van het dorp Aalten zelf de straat voor hun huis schoon. De pompen kwamen hun daarbij goed van pas, daar zij het water voor het schrobben der straat dan dicht bij de hand hadden.

    Tot voor kort had men in Aalten ook op de Markt nog een pomp staan. Helaas heeft het gemeentebestuur deze pomp verleden jaar laten afbreken, waarschijnlijk omdat deze in bouwvallige staat verkeerde. Had men echter deze pomp gerestaureerd, dan zou in het centrum van Aalten een stukje historie zijn blijven bestaan.

    Zijn de woningen in het dorp Aalten aangesloten op het waterleidingnet, in de buurtschappen is dit nog niet het geval. Weliswaar zijn in de buurtschap Lintelo in de afgelopen jaren hardnekkige pogingen gedaan om de W.O.G. er toe te bewegen een groot aantal landbouwers en anderen in deze buurtschap aan te sluiten, doch hoewel de W.O.G. er in principe wel voor voelde, is de uitvoering der plannen afgesprongen op de hoge kosten van aanleg en exploitatie.

    Nog één straatpomp

    Mevr. Vieberink-Bennink bij de pomp op de Kattenberg
    Mevr. Vieberink-Bennink bij de pomp op de Kattenberg

    Eén straatpomp bleef in Aalten staan, namelijk de pomp op de Kattenberg. De bewoners van deze buurt staken, toen hun pomp werd bedreigd, de hoofden bij elkaar en besloten te trachten de pomp uit folkloristisch oogpunt te behouden. Dit is hun gelukt en vrijwillig kwamen daarna de gelden bij elkaar om de pomp, waaraan de laatste jaren niets was gedaan, wat betreft het onderhoud, flink op te knappen.

    Nu moet niemand denken dat de bewoners van de Kattenberg conservatief zijn en geen water van de waterleiding willen hebben. Allerminst is dat het geval, allen hebben hun woningen aangesloten op het net van de W.O.G., maar niettemin willen zij ook de pomp behouden omdat men, zoals zij zeggen, met een variant op een bekend gezegde, met het pompwater de pomp niet wil wegwerken. En ons dunkt, dat ze daaraan gelijk hebben.

    Mevr. Vieberink-Bennink — in Aalten beter bekend als Annie Bennink — woont sinds kort met haar man in Gendringen. Binnenkort, waarschijnlijk volgende week, hoopt het jonge paar te emigreren naar Canada, waar de heer Vieberink bedrijfsleider zal worden op een boerderij in Nieuw Brunswijk. Dezer dagen was Annie Bennink nog eens thuis, in haar ouderlijke woning op de Kattenberg en bij die gelegenheid wilde zij — zeer waarschijnlijk voor het laatst — nog eens zwengelen aan de oude, vertrouwde pomp op de Kattenberg, waarvan haar vader nu pompmeester is. Bij die gelegenheid maakten wij het hierbij afgedrukte plaatje.

    Bron

    • Dagblad Tubantia, 16 maart 1953 (Delpher)
  • Wolkbreuk en rukwinden hielden huis

    Wolkbreuk en rukwinden hielden huis

    Dagblad Tubantia, 16 augustus 1952

    Hagelstenen met een doorsnede van 1½ tot 2 cm vielen gisteravond tijdens het hevige onweer, dat zich uit zwarte, onheilspellende wolken boven Aalten ontlastte. Toen de hevigste hagelbui voorbij was, kwam er een wolkbreuk zoals slechts oudere mensen in het dorp zich die kunnen herinneren.

    In enkele ogenblikken stonden de straten blank. Van het hoger gelegen centrum van het dorp stroomde het water in wilde vaart naar de lager gelegen gedeelten. De straten waren als woeste bergbeekjes geworden. Ook uit de landweggetjes stroomde het water met grote kracht naar de straten, zand en stenen met zich voerend.

    Ontwortelde boom drukte voorgevel van hotel in

    Deze watervloed kon de Aaltense riolering uiteraard niet verwerken. Verscheidene straten stonden in een ommezien blank en het water baande zich tomeloos een weg naar diverse kelders. Vooral in de Dijkstraat, bijv. van het Klooster en de fam. Lubberding, kwamen kelders onder water te staan. In de buurt van het dorp viel een deel van de oogst in het water. Doordat de riolering in de Dijkstraat verstopt raakte, spoten op enkele punten het zich in de riolering bevindende huisvuil en andere onwelriekende stoffen omhoog en verspreidden in de straten een afschuwelijke stank.

    Rukwinden

    Vrij plotseling kwam er toen een sterke wind opzetten, die de vorm van een windhoos aannam. Van diverse huizen werd de schoorsteen afgerukt, zij vielen met donderend geraas omlaag. De grote, eeuwenoude linde voor het hotel van de weduwe Heersink (in de verre omtrek bekend als tante Miena) werd door de rukwinden ontworteld: een deel van het trottoir werd door de wortels losgerukt, een ijzeren hek ging aan diggelen en met een grote zwaai kwam de boom krakend op de gevel van het hotel terecht. De voorzijde van het hotel werd voor een groot gedeelte vernield. Ook de aan de straatzijde gelegen kamers en het dak van het pand werden zwaar beschadigd. Gelukkig waren de bewoners juist in een kamer aan de achterzijde van het hotel, waardoor geen persoonlijke ongelukken voorkwamen.

    In andere delen van het dorp werden talrijke kleinere bomen ontworteld. Van een woning aan de Adm. de Ruyterstraat werd de voorgevel ingedrukt, terwijl aan de Bodendijk een kippenhok het moest ontgelden. Ook sneuvelden in het dorp heel wat ruiten. Mevr. Obbink, de echtgenote van de loco-burgemeester, stond op de trap voor een raam naar buiten te kijken. Toen zij tijdens de rukwinden de boom voor hotel Heersink zag vallen, schrok zij zodat zij van de trap viel en een pols brak.

    Van de molen van de heer Hakstege aan de Piet Heinstraat werd een gedeelte van de kap afgerukt. Toen het noodweer achter de rug was, ontstond er in een oogwenk een enorme drukte op straat, vooral op de markt voor het hotel van Tante Miena, waar politie de nieuwsgierigen op een afstand hield. Wethouder Obbink stelde zich, daar burgemeester E. S. van Veen met vacantie is, persoonlijk op de hoogte van de aangerichte schade.

    Van gemeentewege is men hedenmorgen vroeg reeds begonnen met de opruimingswerkzaamheden: de boom in de voorgevel van hotel de Wed. Heersink zorgt daarbij uiteraard voor niet geringe problemen. De gondelvaart en het vuurwerk op ’t Walfort, die gisteravond zouden plaatsvinden en waarvoor veel voorbereidend werk was verzet, konden natuurlijk geen doorgang vinden.

    Bronnen

    De schade aan het hotel van Tante Mina:

    Markt 2, Aalten (Tante Mina) - Stormschade, 1952
    Markt 2, Aalten (Tante Mina) - Stormschade, 1952
    Markt 2, Aalten (Tante Mina) - Stormschade,1952
  • Aalten krijgt drie nieuwe gebouwen

    Aalten krijgt drie nieuwe gebouwen

    Twentsch Dagblad Tubantia, 21 mei 1951

    In Aalten staan op het ogenblik verschillende belangrijke bouwobjecten op stapel. Als plannen doorgang vinden zal de gemeente over enkele jaren drie prachtige gebouwen rijker zijn, t.w. een nieuwe Ambachtsschool, een Gezondheidscentrum en een nieuwe Chr. Landbouwhuishoudschool. De heer W. Hebly, architect te Aalten heeft reeds de goedkeuring verkregen op de door hem bij de betrokken instanties ingediende tekeningen voor de nieuwe Chr. Technische School en het Gezondheidscentrum. Het wachten is nu nog op de goedkeuring van de financiële kant van deze zaak, doch verwacht wordt dat hieromtrent zich geen moeilijkheden zullen voordoen.

    Het Gezondheidscentrum

    Het gezondheidscentrum zal tot stand komen, dank zij de goede samenwerking tussen de Ned. Herv. en de Chr. verenigingen voor Ziekenverpleging te Aalten. Reeds lang bestonden er plannen voor het stichten van een wijkgebouw. Men heeft het bij dit plan echter niet gelaten. Men wilde namelijk een gezondheidscentrum, waarin verschillende medische diensten kunnen worden ondergebracht en waarin o.a. ook specialisten zitting kunnen hebben. Dank zij de grote offerzekerheid van de Prot. Chr. bevolking van Aalten bleek dit plan voor verwezenlijking vatbaar te zijn.

    Het gezondheidscentrum komt te staan achter de villa „Zonneheuvel” van oud-burgemeester Monnik, met de voorzijde naar de Julianastraat en de zijgevel naar de Wilhelminastraat. Over de gehele lengte van het gebouw loopt een gang, die aan de linkerkant geheel uit grote ramen bestaat. Bij het binnentreden vindt men rechts een cursuskamer. In de uitbouw van de gang worden zitjes gemaakt, die als wachtkamer dienst kunnen doen. De gang zal zo breed zijn dat er gemakkelijk kinderwagens kunnen staan. Beneden komen verder een donkere kamer, een kamer voor de arts, voor de dienstdoende wijkverpleegster, een kleedkamer, een hoogtezon-vertrek en een isolatiekamer. In deze vertrekken kunnen de specialisten ook zitting houden. Aan het einde van de gang vindt men een groot magazijn met schoonmaakruimte. Een diensttrap leidt hier naar boven.

    Op de verdieping komt de kraamkliniek. O.a. treft men hier aan een verloskamer, keuken, spoelruimte, linnenkamer, zitkamer met kantoor voor de doktoren, een zit- en slaapkamer voor de dienst doende gediplomeerde kraamverzorgster en een slaapzaaltje voor de 4 a 5 leering-kraamverzorgsters die hier een cursus volgen. Voor deze leerlingen is er toch ook nog een zit- en eetzaal. Tenslotte zijn er nog twee zitslaapkamers voor de wijkverpleegsters, toiletten en een doucheruimte. Oud-burgemeester Monnik heeft zijn prachtige tuin voor dit Gezondheidscentrum beschikbaar gesteld. Het ligt in de bedoeling t.z.t. villa „Zonneheuvel” in te richten als verpleeghuis.

    Het Badhuis

    Het badhuis, dat als een lage vleugel tegen het hoofdgebouw zal worden gebouwd, zal 12 douchecellen en 2 kuipbaden hebben. In de kelder komt een verwarmingsinstallatie.

    De Chr. Technische School

    De nieuwe Chr. Technische school zal verrijzen aan de Polstraat. Behalve de hoofdingang zal deze school een aparte ingang voor de leerlingen hebben. Door de hoofdingang betreedt men een ruime hal, waarin rechts de garderobe en een kantoortje voor de conciërge. Links komt een theorielokaal, een tekenzaal, leraarskamer, directeurskamer en een kantoor voor de administrateur. In de achtervleugel vinden een praktijklokaal timmeren en een afd. voor de mach. houtbewerking een plaats. Op de binnenplaats zal een rijwielbergplaats worden gebouwd.

    Voorlopig zal in de school plaats zijn voor 150 leerlingen, t.w. 2 klassen van pl.m. 30 jongens en een voorbereidende klas. Les zal worden gegeven in de vakken houtbewerking en machinebankwerker T.z.t. hoopt men de dagschool uit te breiden met een afd. Textiel. Momenteel is er een avondcursus textiel.

    De school wordt zodanig gebouwd (in U-vorm) dat deze later met een vleugel kan worden uitgebreid.

    Aalten krijgt drie nieuwe gebouwen - Twentsch Dagblad Tubantia, 21 mei 1951

    Nieuwe straten

    Tenslotte kunnen wij nog mededelen dat het in de bedoeling ligt aan weerszijden van het nieuwe schoolgebouw straten aan te leggen, uitkomend op de Haartsestraat. Het gemeentebestuur is voorts voornemens aan de Ooster Kerkstraat twee woningen te bouwen ten behoeve van het personeel der school. Dat hiermede nog niet is begonnen is te wijten aan de afgekondigde bouwstop.

    De Huishoudschool

    Met de plannen voor het bouwen van een nieuwe Landbouwhuishoudschool wil het nog niet vlotten. Men heeft het oog op een terrein aan de Oranjelaan, doch de eigenaresse der grond, de diaconie der Ned. Herv. kerk te Bredevoort vraagt een dermate hoog bedrag hiervoor dat toestemming voor aankoop niet kon worden gegeven. De besprekingen hierover worden nog voortgezet. Mocht dit op niets uitlopen dan zal naar een andere plaats moeten worden gezocht.

    [Bron: Delpher]

  • Emigratie in Oost-Gelderland neemt grote vlucht

    Emigratie in Oost-Gelderland neemt grote vlucht

    Dagblad Tubantia, 12 mei 1951

    Veel plattelanders „fabrieksschuw”

    De laatste tijd wordt veel gesproken over emigratie. Het is een zucht naar avontuur, die talrijken doet uitzien naar een nieuw vaderland! Emigratie kan bittere noodzaak zijn. Welke factoren spelen een rol bij het opkomen van de plannen om te emigreren? Uit de gemeente Aalten in Oost-Gelderland vertrekken zeer velen naar een ander land. We hebben oorzaken en motieven onderzocht en naar aanleiding daarvan schreven wij dit artikel.

    Toen kort na de bevrijding ons volk begon in te zien, dat met de huidige bevolkingsaanwas er op de duur voor velen geen emplooy meer zou kunnen zijn in ons eigen land, heeft de regering geruststellende woorden gesproken en betoogd dat dé oplossing van het probleem voor een groot deel was gelegen in de industralisatie. Het woord industrialisatie werd een soort toverwoord, waarmede het opdoemende werkloosheidsspook zou kunnen worden bestreden. Er zijn inderdaad nieuwe industrieën gevestigd, ook op het platteland, doch een afdoende oplossing brengt deze industrievestiging niet.

    Een van de oorzaken hiervan is, dat er niet genoeg fabrieken worden gevestigd om allen werk te verschaffen. De industrialisatie op het platteland verloopt eigenlijk niet naar wens. Het aantal werkkrachten, dat in de dorpen en op de buurtschappen in feite overtollig is, is veel groter, dan men wel zou denken op het eerste gezicht. In de afgelopen halve eeuw zijn de boerenbedrijven verschillende keren gesplitst, soms in tweeën, doch ook wel in drieën, al naar gelang het aantal kinderen, dat in de agrarische sector aan de slag moest komen. Nu is men, wat splitsing betreft, practisch aan het eind van zijn latijn. Er zou dus, zo redeneerde men, ander werk moeten komen, vooral voor de boerenzoons.

    Zo ontstond het denkbeeld van de industrievestiging op het platteland. Deze industrialisatie is slechts voor een klein gedeelte gelukt en zal, naar velen verwachten, ook in de toekomst de oplossing niet brengen, want waar, vraagt men zich af, moet het geld voor de grote investeringen vandaan komen? Het is immers heden ten dage zo, dat men het grote risico, verbonden aan de vestiging van een nieuwe industrie, zelf moet dragen, terwijl, wanneer er winsten worden gemaakt, de fiscus hier een niet onbelangrijk deel van opeist. Industrialisatie wordt zo allerminst een aantrekkelijke zaak.

    Niet naar de fabriek…

    Een andere kant van het geval is, dat overheveling van werkkrachten uit de agrarische sector naar de industrie niet gemakkelijk is. Velen van het platteland huiveren er voor terug, om in een fabriek te gaan werken, waar men practisch de gehele dag binnen moet verblijven en waar, naar men vreest, een belangrijk deel van de eigen zelfstandigheid verdwijnt. In Dinxperlo bijv. zijn na de oorlog verschillende industrieën gevestigd, maar er zijn niet voldoende werkkrachten in de eigen plaats te vinden, hoewel deze er volgens de statistieken wel zijn.

    Hier raken wij vanzelf een andere kant van het probleem aan, nl. dat op veel kleine landbouwbedrijven meer werkkrachten zijn dan noodzakelijk is voor het verrichten van de werkzaamheden op die bedrijven. Het gevolg daarvan is, dat de inkomsten van het bedrijf moeten dienen voor ’t levensonderhoud van vier of vijf volwassen personen, terwijl er normaal slechts een lonend bestaan is te vinden voor ten hoogste twee volwaardige werkkrachten.

    Het is, economisch gezien, geheel logisch, dat emigratie het uitvloeisel is van de hierboven omschreven gang van zaken. Men ziet aankomen dat er, vooral in kinderrijke gezinnen, op de duur geen boterham meer te verdienen is in de landbouw, terwijl men voor de industrie terugschrikt of daarin, gezien de huidige financiële moeilijkheden en de politiek der regering geen perspectief ziet.

    Wanneer men nu nog weet dat in 1886 de doleantie in Aalten velen uit de Ned. Herv. kerk naar de latere Geref. kerk deed overgaan, dan begrijpt men des te beter, waarom wij hierboven bepaalde conclusies trokken.

    Nog op veel groter schaal

    In Aalten is op het ogenblik emigratie aan de orde van de dag. Van heel veel gezinnen zijn na de bevrijding een of meer personen vertrokken. Zij schreven brieven over hun bevindingen in het nieuwe vaderland en het gevolg is dat familieleden, zowel als buren ook op de idee werden gebracht om te emigreren. Ook zorgen de reeds geëmigreerden dikwijls voor werk in het nieuwe land.

    Velen zijn dit jaar reeds uit Aalten naar Canada vertrokken, doch, naar men ons mededeelde, zullen nog wel ruim 200 personen in 1951 volgen. Dit zijn niet alleen boeren, doch ook zakenmensen. Deze laatsten voelen er niet langer voor te werken voor de fiscus, zoals enkelen hunner ons toevertrouwden. Daar komt wederom bij dat men geen toekomstmogelijkheden meer ziet voor de kinderen en men tenslotte zelf voor deze toekomst wil zorgen en dit niet wil zien als een taak van de staat.

    De meeste emigranten zijn tot op heden vertrokken naar Canada, doch verschillenden gingen ook reeds naar Nieuw-Zeeland en naar Australië. In de regel gaan naar deze laatst genoemde landen de mannen eerst alleen, zoeken daar werk en een woning en laten dan vrouw en kinderen overkomen. Volgend jaar zullen nog veel meer Aaltenaren vertrekken. Indien de voorwaarden voor emigratie niet veranderd worden zal er, naar wordt verwacht, in 1952 een grote uittocht uit Aalten plaats vinden.

    Het is opvallend dat in bepaalde streken van ons land de emigratie groter is dan in andere gebieden. Oorzaak? Het blijkt dat in Oost-Gelderland de laatste jaren de meeste emigranten zijn vertrokken uit Aalten. Aalten is, hoewel er ook verschillende belangrijke industrieën worden gevonden, voor het grootste deel agrarisch. Bedrijfssplitsing is er niet meer mogelijk. Emigratie is er het gesprek van de dag.

    Het valt bij een nauwkeurige beschouwing op dat practisch alle emigranten uit Aalten behoren tot de Gereformeerde kerken welke in deze plaats van ongeveer 14.000 inwoners meer dan 5.000 leden telt. Echter ook in andere plaatsen in Oost-Gelderland behoren de meeste adspirantemigranten tot de Gereformeerde kerken. Zijn ook hier voor zijn oorzaken aan te wijzen?

    In statistieken of uit opinie-onderzoek is geen materiaal betreffende deze aangelegenheid voorhanden, doch het blijkt dat de meeste emigranten uit bepaalde kringen komen. In het algemeen zijn de leden der Gereformeerde kerken lid van de A.R. partij, de partij, die de grootste oppositie heeft gevoerd tegen het na-oorlogse regeringsbeleid. Bovendien is ook hier de toekomst, van de kinderen een drijfveer. Deze argumenten, geen perspectieven en geen emplooy voor de kinderen komen telkens naar voren bij een onderzoek naar beweegredenen en oorzaken der emigratie.

    Geschiedenis

    Er is, althans voor wat betreft Aalten, nog een derde oorzaak bij. Deze ligt in de geschiedenis. Omstreeks het midden der vorige eeuw had een grote emigratie uit Oost-Gelderland plaats naar de Verenigde Staten van Amerika, voornamelijk uit Aalten en Winterswijk. De grootste oorzaken lagen toen in de grote verarming en werkloosheid in en na de Napoleontische tijd (het mislukken van de aardappeloogst, in 1845 en latere jaren was een ramp geweest), welke velen deed uitzien naar een beter bestaan. Men had gehoord dat in Amerika daartoe mogelijkheden bestonden, vooral door ontginning van daartoe van Staatswege uitgegeven gronden.

    Verder namen velen uit Aalten en Winterswijk, behorende tot de „Afgescheidenen” aan de emigratie deel wegens de beperking van de geloofsvrijheid, welke hun van regeringswege werd opgelegd en om de bejegening, welke zij uit hoofde van hun godsdienstig standpunt van vele medeburgers ondervonden. Zo werd meermalen aan de „Afgescheidenen” de pacht van boerderij of grond opgezegd.

    Een grote groep van hen vertrok in 1845. Op het Eriemeer is hun schip echter in brand geraakt en alle opvarenden zijn in de vlammen of in het water omgekomen. Bijna hadden zij het doel van hun tocht bereikt. Een groot aantal leden van de afgescheiden gemeente van de Keurhorst bij Varsseveld bevond zich onder deze emigranten.

    In 1853 vertrokken uit Aalten 25 emigranten. In 1854 bedroeg het aantal echter reeds 194, terwijl er in 1855 39 vertrokken. Wij geven hieronder nog enkele cijfers van de daaropvolgende jaren: 1856: 62, 1857: 50, 1858: 44, 1868: 118, 1869: 206, 1870: 36 en 1879: 84. Het inwonertal van de gemeente Aalten bedroeg in die tijd ongeveer 5000. Het is dus geen wonder, dat vrijwel alle oude Aaltense ingezetenen familie in Amerika hebben.

    Bronnen

  • Een reis heen en terug naar Nederland

    Een reis heen en terug naar Nederland

    De Volksvriend, 12 oktober 1950

    Reisverslag van een Nederlandse emigrant, Hendrik Jan Tuininga, die met zijn vrouw en dochter het oude vaderland – en ook Aalten – bezoekt.

    De laatste 4 jaren hebben vele oud-Hollanders in Amerika woonachtig, deze reis gedaan, ’t zij over Engeland of per “Holland America Line“. Velen van dezen hebben geen aandrang om er in een courant van te melden, welke reis ze hadden, of hoe ze het oude vaderland met hun familie en vrienden weer vonden. En toch, indien er iemand is die het genoegen den “Volksvriend” wil doen om iets te melden dienaangaande, sla ik nooit zulke reisbeschrijvingen over met lezen. Om laatstgenoemde reden en omdat de Volksvriend ook wel van zulken aard haar lezers wil, geven, ben ik er ook maar toe overgegaan om onze reis, die mijn vrouw en ik en onze jongste dochter Gertrude, met zijn drieën deden, hier weer te geven.

    Vertrek uit Orange City

    Aankomst van de Nieuw Amsterdam in Rotterdam (1946)
    Aankomst van de Nieuw Amsterdam in Rotterdam (1946)

    Op Vrijdagmiddag goed 2 uur gingen we uit Orange City, toen onze zoon Harry van Boyden ons haalde en ’s avonds op de trein bracht, die 6.01 van Sheldon vertrok. In Madison stopte de trein 20 minuten voor koffie, het was toen 5.10 a.m. Het was overal nat op het land. We stopten een paar dagen bij onzen zoon in Chicago en na wat bijzonderheden te hebben gezien, gingen we per trein naar Hoboken en stopten ook nog een nacht in Paterson, en zagen New York wat en gingen 28 April aan boord van de “Nieuw Amsterdam“, een ontzaglijk groot schip, 700 voet lang en 108 voet breed. Ik denk deze boot is van stuurbrug tot de waterlijn wel 60 a 70 voet hoog.

    We hoorden dat de Maatschappij 16 millioen had gemaakt verleden jaar. De reiskosten zijn hoog, maar het eten en de bediening is naar rata. In 1908 gaven we voor een ticket per persoon van Rotterdam naar Rock Valley, lowa, 200 gulden, toen 80 dollars en per tweede klas. Het weer was ook mooi en dit heeft men kosteloos en dan kan men zoo van ’t andere genieten. Men maakt dan met veel passagiers aangenaam kennis, met enkelen zoo, dat men elkaar nooit weer vergeet. We hadden zondags voormiddag dienst des Woords, door een zakenman.

    Het was Zaterdagmorgen 6 Mei toen we meerden aan de pier te Rotterdam van de Holland America Line. Eerst onze bagage nagezien door de kommiezen en toen onze retour-reisbiljetten in orde laten maken. Toen zagen we mijn zuster Mrs. W. Obbink van Aalten al spoedig en na het middagmaal in een café te hebben genomen, gingen we tezamen naar het Maasstation per taxi, om ’s middags 4 uur te Aalten, Gelderland uit te stappen.

    Aalten

    We zagen in Aalten en omliggende dorpen vele huizen tusschen de anderen missen, die gebombardeerd waren en vele waar men aan het opbouwen was en vele waren ook klaar. De verordeningen zijn daar zoo, dat wanneer men een nieuw huis bouwt moet het beslist modern zijn. Maar in oude huizen al zijn het ook nette huizen, is bijna alles nog primitief. In Arnhem, waar ook zooveel gebombardeerd was, is bijna alles weer opgebouwd.

    In Aalten kerkten we ’s zondags, waar zooveel jongens op een zondagmiddag door de Duitschers werden opgehaald voor de werkkampen. In Aalten worden des zomers elke zaterdagavond om half negen straatpredikaties gehouden, om de beurt; de eene zaterdagavond door de predikant der Geref. Kerk, den heer Jan Nawijn en de volgende zaterdagavond door een der Darbisten broeders. Ik heb van beiden genoten.

    Er zijn in Aalten drie groote kerkgebouwen die aan de Gereformeerden toebehoren; een groote Hervormde kerk; een Darbisten bijeenkomst en een Roomsche kerk en een Synagoge. Zoover ik weet zijn er in Aalten geen die bij de uitgetredenen behooren. Aalten is alleszins godsdienstig.

    De omgeving van Aalten is prachtig. Ik heb nog nergens zoo’n boomengroei gezien. Eikenboomen zoo mooi en recht en een geheele prachtlaan.

    Des werkmans toestanden zijn enorm verbeterd bij 50 jaar geleden. Op een zekere ouderdom worden ze voorzien van pensioen. De Rijksbeambten met 55 jaar, de gewone werkman 60 en 65 en dan mag er niet gewerkt worden bij anderen, dat betaald wordt. Ook heeft men in Nederland een vrije Zaterdagmiddag. Bijna alles kan weer vrij gekocht worden, alles, behalve koffie. Er wordt weer royaal geleefd, een groot verschil bij vroeger. Koek en candy wordt er goed gebruikt. Koffie is schaarsch en wordt daarom gedronken met 8/10e heete melk.

    Er was een zenuwachtige gedachte over de Communisten. En men wilde allemaal gaarne naar Amerika. We hebben het weinigen aangeraden.

    Amsterdam

    We bezochten de hoofdstad van Nederland, Amsterdam. Dit is een der mooiste steden van Holland, met haar vier groote lange grachten, Prinsen-, Keizer-, Heerengracht en Singel en met haar vele bruggen. Zou er wel een stad in de wereld zijn die zooveel bruggen telt? Amsterdam kan haar eigen waterpeil regelen, doordat ze een compleet sluizen systeem heeft.

    Amsterdams Jodenbuurt is uitgestorven. Men vertelde me, menschen die in die buurt woonden, dat men ’s avonds en des nachts vrouwen en kinderen kon hooren schreeuwen, wanneer door de Duitschers autovrachten werden opgehaald naar Duitschland. En onderweg, zoo vertelde men me deden ze een slang in de tank of truck waar ze zaten en lieten die vol gas, zoodat ze dood in Duitschland aankwamen, en daar direct in ovens werden verteerd.

    De huizen in de Jodenbreestraat staan er nog. Men kan zien, wat branden wilde is er uitgesloopt in de oorlogsjaren. En nog is Israël blind, en heeft het een deksel op haar aangezicht. Hoopt op den Heer, gij overblijfsel, is Israël in nood, er zal verlossing komen. Zijn goedheid is zeer groot. Hij maakt op de gebeden van het overblijfsel gansch Israël eens vrij van ongerechtigheden, (uit Ps. 130).

    Friesland

    Op een zondagmorgen gingen we per bus naar Makkum ter kerk. Hier zagen we een nogal beroemde scheepswerf, welks directeur zaken deed met Palestina Joden. Er werden nu vier 70 ton visscherschepen gemaakt. Een was gereed en zou de volgende dag op eigen kracht naar Palestina varen, met Joodsche bemanning en Joodsche Davids vlag op.

    Veel waren we in Bolsward, daar daar familie woonde en veel vrienden uit mijn schooljeugd en ook tot mijn achttiende jaar, waar we toen als beurtman op Amsterdam voeren. Waar nu de heer Jurian Kok kaptein is en eigenaar. Het schip dat Kok van mijn vader kocht en nu 50 jaar oud is, vaart nog. Het was me een groot genoegen het vooronder en de achteronder kajuit nog even voor het laatst te zien.

    We waren ook een dag bij Ulbe Faber en gade te Wieringermeer. Veel is daar geleden, maar ook hielp God daar weer uit, door de onder water gezette polder weer te herstellen en weer rijke gewassen te doen groeien.

    Terug naar huis

    Na veel genoten te hebben bij mijn vrouws broer Klaas van der Kooi en vrouw te Longerhou, gingen we in ’t laatst van Juni daar vandaan naar Aalten en toen weer op de Holland America Line te Rotterdam aan, om 30 Juni met de Veendam, ’s middags 3 uur te vertrekken. We hadden op de heenreis fijne vrienden. Op de terugreis vergeten we vrienden Mr. Bakker van Amsterdam en Mrs. van der Lely van Naaldwijk niet spoedig.

    We zijn weer in Orange City. Als we het eens weer kunnen doen, gaan we het niet laten. Het was ook op zee mooi de beide reizen. Als ge gaat en kunt, ga in ’t voorjaar. Holland is een prachtig land en haar voorjaar is teekenend.

    Bronnen

  • Portret van Aalten

    Portret van Aalten

    Dagblad Tubantia, 9 augustus 1950

    Een gemeente met een grote geschiedenis

    Het probleem stad en platteland is aan de orde

    Het is op deze door-de-weekse dag rustig in Aalten. Op de Markt, waar onder de bomen voor een hotel de pensiongasten languit liggen te genieten van hun vacantie, heerst een serene rust, die slechts even wordt verstoord, wanneer aan de overzijde een trouwlustig paartje de stoep van het gemeentehuis betreedt. De paarden van de koetsen trappelen en wat nieuwsgierige vrouwen komen op dit middaguur uit hun huizen om de bruid te zien en stof tot praten te krijgen over de kleur en het snit der trouwjapon. Zo is doorgaans het leven in Aalten. Rustig en kalm.

    Toch is dit alleen de oppervlakte, want op de 8275 ha., die de gemeente Aalten groot is en waarop, volgens de laatste telling 13460 mensen wonen, gebeurt nog wel het een en ander. Er heeft zich in het verleden rondom de eeuwenoude Ned. Herv. Kerk heel wat afgespeeld, waarvan de echo’s, soms zwak, doch ook wel sterker, nog dagelijks zijn te horen.

    In de laatste honderd jaar is de economische positie van de meeste Aaltenaren sterk verbeterd. Vroeger was ’t hier treurig mee gesteld. De neringdoenden in het dorp konden van hun bedrijf alleen niet bestaan. De manufacturiers, de bakkers, de schoenmakers, zij allen hadden behalve hun „zaak” ook een boerderijtje. Daarom werden de huizen veelal met de achterkant naar de weg gebouwd en gaf een brede deur vanaf de straat toegang tot de deel. Ongeveer een eeuw geleden was de kom van Aalten veel kleiner van omvang dan thans.

    Hotel Keizer, Markt 10 te Aalten
    Hotel Keizer aan de Markt

    Het treft elke vreemdeling, die in Aalten komt, dat, behalve de straten, er achter de huizen heen, door het dorp smalle paden lopen, aan weerzijden waarvan zich heggen bevinden. Deze smalle paadjes („heggetjes” zegt men in Aalten) zijn ontstaan doordat de neringdoenden en trouwens practisch alle dorpelingen in het verleden een boerderijtje hadden. Hun grond hadden zij dan buiten het dorp en deze „heggetjes”, juist breed genoeg voor een kruiwagen, dienden als de verbindingswegen tussen huis en hof.

    Vandaag de dag hebben de Aaltense dorpsbewoners geen vee meer en de winkeliers beoefenen ook niet meer de landbouw, maar de heggetjes zijn gebleven en zijn vooral geliefd bij verliefde jongelui.

    Overigens, het laat zich aanzien, dat op de duur deze „heggetjes” wel zullen verdwijnen. Zij worden namelijk in de kom van het dorp gevonden en er heerst in Aalten groot gebrek aan grond voor woningbouw. Het mag daarom verwacht worden dat van lieverlede verschillende van deze smalle paadjes verbreed zullen worden tot straten, aan weerszijden waarvan woningen zullen worden gebouwd. In het uitbreidingsplan zijn reeds verschillende „heggetjes” als straten opgenomen!

    Het gemeentehuis

    Neen, een sieraad is dit gemeentehuis niet. In de gehele omtrek. Winterswijk, Dinxperlo, Wisch en Lichtenvoorde, heeft men doelmatige raadhuizen, maar het Aaltense gemeentehuis kan daar niet bij in de schaduw staan. Er zijn wel heel wat hokken en kamers in, maar het is, kort en bondig gezegd, niet veel bijzonders. Voor de oorlog zijn er wel plannen geweest voor de bouw van een nieuw gemeentehuis, doch daar is toen niets van gekomen. Thans heeft men er het geld niet voor. Behalve de verschillende kamers, waar de burgemeester, de secretaris en de ontvanger zetelen, is er in de gang ook een deur, waarop de folkloristische naam „’t Huusken” is geschilderd. Boven deze deur ontbreekt het rode lampje, dat boven de deur van de burgemeesterskamer brandt, wanneer er belet is.

    Kerken

    Reeds vanuit de verte doemen drie torenspitsen op, wanneer men Aalten nadert: de Ned. Herv. Kerk, de Oosterkerk en de R.K. Kerk. Behalve deze kerken zijn er nog verschillende kerkgebouwen zonder grote toren, nl. de Westerkerk de Chr. Geref. Kerk, de Israëlitische Synagoge en het gebouw van de Vergadering van Gelovigen. De Ned. Prot. Bond en de Geref. Kerk onderh. art. 31 hebben geen eigen gebouwen.

    De bevolking van Aalten bestaat thans uit rond 5000 Ned. Herv., 4800 Geref., 2400 R.K. en 300 Chr. Geref. De andere kerkgenootschappen hebben een gering aantal leden. De spanningen tussen de leden der verschillende kerken was in Aalten in het verleden zeer groot. Tijdens de doleantie in 1886 is er in Aalten, na Amsterdam, het meest gebeurd! Militairen moesten zelfs de orde bewaren.

    Van lieverlede worden de verhoudingen beter. De thans opgroeiende generatie is reeds veel verdraagzamer. De kerkelijke verdeeldheid heeft zich in Aalten voortgeplant op allerlei terrein. Zo zijn er Chr. en Herv. scholen, de C.B.T.B., de A.R. Kiesverenigingen, de Chr. Ziekenverpleging, de Chr. Oranjevereniging e.d. halen hun leden practisch alleen uit de kring van Gereformeerden en Chr. Gereformeerden.

    Oude Helenakerk, Aalten
    Oude Helenakerk, Aalten

    Gelukkig wijzigt zich de situatie langzamerhand, daar men algemeen gevoelt dat de kerkelijke gescheidenheid zich op maatschappelijk gebied heeft voortgeplant, waarbij dikwijls persoonlijke sympathieën en antipathieën de doorslag hebben gegeven, terwijl men dit thans voelt als een handicap van vruchtbare arbeid.

    Om een bewijs hiervan te noemen: Dank zij samenwerking van personen uit alle kerkgenootschappen zal met September de Chr. Nijverheidsschool te Aalten worden geopend, zal een centrum voor ziekenverpleging verrijzen en wordt gewerkt aan plannen voor de oprichting van een Chr. verpleeghuis, terwijl het verlangen van anderen al weer uitgaat naar de oprichting van een school voor Middelbaar onderwijs.

    Aalten en Bredevoort

    Het stadje Bredevoort behoort tot de gemeente Aalten. In het begin van de vorige eeuw was de situatie zo dat Bredevoort het hoofdschoutambt was, waarvan Aalten een deel uitmaakte. Beide plaatsen vormden evenwel een aparte gemeente. In 1818 zijn deze gemeenten samengevoegd tot het schoutambt Aalten, thans de gemeente Aalten.

    De Bredevoordenaren kunnen het blijkbaar nog moeilijk zetten dat zij een deel van Aalten zijn. Steeds menen ze ten achter gesteld te worden bij Aalten (woningbouw, straatverlichting, wegenaanleg enz.). Het mag dan wel wat eigenaardig klinken, doch inderdaad heeft men in de gemeente Aalten te maken met het probleem stad en platteland.

    Bronnen

  • Eigendommen uit kampen na zes jaar terug

    Eigendommen uit kampen na zes jaar terug

    Dagblad Tubantia, 5 augustus 1950

    Vooral in de laatste jaren van de oorlog werden verschillende Aaltense ingezetenen door de Duitsers gearresteerd en overgebracht naar een kamp. Bij aankomst in het kamp werden hun alle bezittingen afgenomen. Het schijnt dat men thans bezig is met het terug zenden van de indertijd in beslag genomen voorwerpen, voor zover ze nog aanwezig zijn in de voormalige kampen. Een opmerkelijk voorval hiervan delen wij thans mede:

    In Januari 1944 werden ’s morgens bij de Geref. Westerkerk tal van jongemannen gevangen genomen. Zij werden eerst overgebracht naar Amersfoort. Onder hen bevond zich ook de heer H. Stronks uit Dale. Hij moest al zijn bezittingen afgeven, o.a. zijn polshorloge. Stronks is nadien bij een bombardement op het vliegveld Soesterberg gewond geraakt, werd in een ziekenhuis opgenomen en zag kans vandaar te ontvluchten.

    De heer J. Tolkamp uit Barlo, die op dezelfde morgen werd gearresteerd en eveneens naar Amersfoort werd overgebracht, werd in September op transport gesteld naar Neuengamme. Bij het verlaten van het kamp kreeg hij verschillende bezittingen terug, o.a. ook een polshorloge. Tolkamp beweerde, dat dit horloge niet zijn eigendom was doch aan Stronks behoorde. De bewaarders van het kamp wilden evenwel dat Tolkamp dit horloge toch mee nam. Dit heeft hij toen ook gedaan.

    Bij aankomst in Neuengamme moesten alle bezittingen weer afgegeven worden. Ieders bezittingen werden in een zakje gedaan, waarop het gevangennummer werd vermeld, waarna het zakje in een grote lade werd geworpen. Men zou er, zo dacht men, wel nooit wat van terug zien.

    Inmiddels heeft de heer Tolkamp in vier verschillende Duitse kampen vertoefd en kwam na de bevrijding weer naar Aalten. Zaterdag heeft de heer Tolkamp bericht ontvangen dat hij op het Bureau Sociale Zaken te Aalten een pakje in ontvangst zou kunnen nemen. Het bleek dat dit pakje kwam uit Neuengamme. Het was hetzelfde zakje, waarin men in het kamp zijn bezittingen had gedaan. Zelfs het kampnummer — 48769 — stond er nog op.

    In het zakje zaten twee, door de heer Tolkamp in Amersfoort gemaakte ringen en een polshorloge. Het bleek het horloge te zijn van de heer Stronks, die hoogst verbaasd was, toen hij na zes jaar zijn eigendom, dat hij reeds lang had afgeschreven, weer terug ontving. Zijn klederen heeft de heer Tolkamp echter niet terug ontvangen en evenmin het in beslag genomen geld.

    Eigendommen uit kampen na zes jaar terug - Twentsch Dagblad Tubantia, 05-08-1950

    Bron

  • Origineel idee heeft succes

    Origineel idee heeft succes

    De Telegraaf, 20 juli 1950

    Winkeliers houden gezamenlijk opruiming

    AALTEN, 19 Juli. — Alle manufacturiers van Aalten hebben hun opruimingsgoederen bijeengebracht in een verenigingsgebouw en maken er een massa-opruiming van. De dames uit de stad en de verre omgeving komen op dit nieuwtje af, en denken: hoera. Nu hoeven we niet meer alle winkels af te „grazen”.

    Primeur voor ons land

    Aalten heeft de primeur. Een opruiming in deze vorm is nog nooit in ons land voorgekomen. Het lijkt wel of de winkeliers zich hebben verbroederd, in opruimingstijd ten minste, en alsof ze gezamenlijk uitroepen: — Kom maar kopen. Onze waren zijn allemaal even best en even goedkoop. Althans in deze periode van drie dagen afslag.

    ATEXO - Nieuwe Winterswijksche Courant, 14-07-1950
    Nieuwe Winterswijksche Courant, 14 juli 1950

    Het was een succes en sloeg erg in bij de dames. Het witte gebouw „De Sociëteit” stond rondom in een haag van zwarte damesfietsen. Opruiming is toch al zo iets moois. En dan zulk een. — Halt. Niet meer naar binnen zeiden de twee politiemannen, die volgnummers afgaven en slechts 50 personen tegelijk mochten binnen laten. Even wachten, en dan: los…

    Propaganda

    — Maar waarom toch op die manier? vroeg een nieuwsgierige aan het enthousiaste bestuur van de Manufacturiers- en Kleermakersvereniging. Heel m’n leven heb ik in opruimingstijd van winkel tot winkel gelopen. En nu houden jullie „sociëteit”. Propaganda, mejuffrouw, zei de organisator. Bovendien blijft het rustiger in onze winkels, en de goede verstandhouding van de manufacturiers groeit er nog door.

    De eerste morgen werd al voor drieduizend gulden verkocht. Dat viel mee. Maar er zijn goederen ter waarde van een halve ton. De cliënten kunnen dus nog voort. Ondergoederen en coupons gaan het beste. Er is een speciale lappen-étalage gemaakt op het toneel en zelden zagen winkelende vrouwtjes zulk een brillante scène, wat malen zij om Shakespeare of om de opera Faust als het om lappen gaat?

    De winkeliers stonden eerst voor een moeilijkheid, want de wet laat zulk een opruiming niet toe. Twee winkeliers stemden er echter in toe hun zaak tijdelijk te sluiten: een briefje naar de Kamer van Koophandel, en toen kon dit magazijn „De Sociëteit” worden geopend. Wet is wet, al begrijpt ieder dat niet direct. — En de klanten komen toch wel „achteromme” — zullen ze gedacht hebben. Want het mes snijdt van twee kanten. De gewone winkelverkoop bij de deelnemers gaat immers door.

    Politie pakte in

    De inpaktafel was eerst te slecht bezet. Maar de politie pakte mee aan, en twee uur lang stond de Hermandad onderjurkjes en baby-goed in te pakken. Twee speciale autobussen kwamen er ook al op af, nl. een paar damesclubs uit Groenlo en Dinxperlo. Zij wierpen zich met de anderen op de grote voorraden, die op lange tafels waren uitgestald. Klanten en winkeliers hadden er allen pleizier in. De concurrenten kwamen nog nader tot elkaar. — Jan, riep een hunner, — ik heb weer een lap van jou verkocht. Urenlang stonden de dames in de coupons te „graven”. Eenmaal raakte een lap japonstof van vier meter helemaal in de knoop, en de verkoper moest hem weer ontwarren, het was of de dames op zoek naar een goudschat waren.

    Grote belangstelling

    In vakkringen heeft men grote belangstelling voor de proef. De vakgroep volgt de resultaten nauwgezet, evenals de winkeliersbonden. De Bond van Detailhandelaren zond een telegram, waarin succes werd toegewenst. Een groot aantal gegadigden trachtte langs andere wegen binnen te komen, en zelfs deden een paar dames een run op de biljartzaal, om zodoende de beide verkooplocaliteiten te bereiken. Ook stond er een groepje in een zaal waar alleen maar kasten met zilveren bekers en medailles te vinden waren. Dit waren echter de prijzen van de club „Alles of Dalles”. De vrouwtjes waren in de kegelzaal beland en werden later weer in de file buiten, gezet.

    De deelnemende winkeliers controleerden voor de aanvang zelf de prijzen. Dit moesten opruimingsprijzen zijn. Maar met de meeste goederen was dat ook in orde. Er gingen vloerkleden weg voor twintig gulden die honderd hadden gekost en een paar mantels voor vijftien gulden die eerst voor tachtig in de étalages hadden gestaan. Doch dit waren uitzonderingen. Gemiddeld echter lagen de prijzen dertig procent lager dan tevoren. De cliënten konden niet zien van welke winkelier ze eigenlijk hadden gekocht, want de goederen droegen slechts een nummer. het deed niet ter zake: als het maar goedkoop was en naar de zin.

    Originele zet

    De Aaltense winkeliers hebben met deze gemeenschappelijke uitverkoop wel een originele zet gedaan. Het publiek was er gevoelig voor. Het vond dat nieuwe systeem wel aardig, en toonde dat door een grote belangstelling. Het gebouw draagt de naam: “Vereniging ter Bevordering van Gezellig Verkeer”. Nu, gezellig was het er. Zelfs buiten stonden nieuwsgierigen naar dit typische magazijn met het bordje „Volledige Vergunning” te kijken. In de omgeving was zelfs de luidspreker te horen die vermaande: „Dames en heren, doe nu vlug uw keus. Want u moet direct de zaal veriaten. Een andere groep staat weer te wachten. Maar verzuim niet nog even naar de afdeling confectie te gaan. Daar zijn reuzekoopjes bij.”

    Bron

  • Beroering in Aalten

    Beroering in Aalten

    Dagblad Tubantia, 6 januari 1950

    Duitse arbeidsters kregen een pond koffie voor de Kerst, Nederlands personeel ontving later een riks…

    Meisjes aan het werk bij Driessen, Hofstraat, Aalten
    Meisjes aan het werk bij textielfabriek Driessen, Hofstraat. Foto ter illustratie.

    Was onlangs een der Duitse meisjes, werkzaam in een textielfabriek te Aalten, oorzaak van een opzienbarend incident (zij bekladde de Nederlandse vlag met een hakenkruis), thans zijn opnieuw Duitse textielarbeidsters in Aalten aanleiding geweest tot een voorval dat in het rustige dorp nogal beroering heeft gewekt, daar er twee textielfabrieken mee gemoeid waren.

    Bij een textielfabriek in de Dijkstraat zijn 16 Duitse meisjes werkzaam. Tegen Kerstmis gingen zij peinzen over een verrassing waarmee zij haar familieleden over de grens zouden kunnen dienen. Koffie moest het worden, was de algemene opinie!

    De Duitse meisjes namen een personeelslid uit Aalten in de arm en die wist er wel een mouw aan te passen. Hij ging op zijn beurt naar een zakenman, die in staat en bereid bleek om 16 pond koffie te leveren, voor ieder der Duitse meisjes één pond. ’s Avonds gingen de meisjes opgewekt met hun koffie per bus naar huis. In diezelfde bus zaten evenwel ook 19 arbeidsters van een textielfabriek uit de Hofstraat.

    Begrijpelijkerwijs waren die er maar matig over te spreken dat haar vriendinnen wel en zij geen koffie voor „Weihnachten” konden meenemen naar huis. Prompt kwam de volgende dag de kwestie ter sprake bij de directie in de Hofstraat. En die meende weinig ander te kunnen doen dan ieder van haar Duitse arbeidsters ook een pond koffie te beloven. En de 19 ponden koffie kwamen er inderdaad.

    Maar daarmee waren de moeilijkheden nog niet ten einde! Want het Nederlandse personeel was iets over het Kerstgeschenk ter ore gekomen en dat ging nu ook koffie eisen. Koffie immers is een artikel dat de laatste tijd ook hier te lande maar zeer schaars te verkrijgen is. De directie van de fabriek in de Hofstraat herstelde de bedrijfsvrede door elk personeelslid een gratificatie van ƒ 2,50 te geven. En daarmee leek het hele geval van de baan te zijn.

    Nu er echter zoveel personen bij betrokken blijven, kon het haast niet anders of ook de politie en C.C.D. moesten van het geval horen. Laatstgenoemde instantie heeft inmiddels een onderzoek ingesteld, dat bij de directie van de textielfabriek aan de Hofstraat reeds leidde tot een proces-verbaal. Daar kwam een tweede proces-verbaal bij wegens het verstrekken van een gratificatie zonder toestemming van het college van Rijksbemiddelaars. Ook tegen de betrokken winkelier is inmiddels proces-verbaal opgemaakt.

    Dat de Duitse meisjes de koffie hebben kunnen uitvoeren, is, naar wij vernemen, hieraan toe te schrijven, dat de Ned. douane in strijd met gegeven orders de koffie liet passeren, men zou in de veronderstelling hebben verkeerd dat die vrij mocht worden uitgevoerd voor zover zij een waarde had beneden ƒ 15,—. De Duitse douane had de Duitse meisjes reeds toegezegd in verband met het op handen zijnde Kerstfeest een uitzondering te zullen maken.

    Bron

    • Dagblad Tubantia, 6 januari 1950 (via Delpher)
  • Laffe daad

    Laffe daad

    Dagblad Tubantia, 08-09-1949
    Dagblad Tubantia, 8 september 1949
    Aaltensche Courant, 23-09-1949
    Aaltensche Courant, 23 september 1949
    Dagblad Tubantia, 10-12-1949
    Dagblad Tubantia, 10 december 1949
    Aaltensche Courant, 17-03-1950
    Aaltensche Courant, 17 maart 1950