Categorie: Onderwijs

Chr. Nat. School IJzerlo
Kruisdijk 17, IJzerlo
Beschrijving

De christelijke lagere school in IJzerlo begon in 1904 met 55 leerlingen en telde op haar hoogtepunt, in de jaren vijftig van de vorige eeuw, 140 leerlingen. In 1978 werd de huidige school geopend. Het gebouw kreeg de naam ‘t Warmelinck, naar de boerderij die vroeger op die plek stond.

In 1996 was het aantal leerlingen gedaald tot 59. Daarmee zat de school onder het door de gemeente geëiste minimum van 65. Het voortbestaan van de school kwam onder druk. Maar in 2004 waren er alweer 106 leerlingen. Deze toewas is toe te schrijven aan de vele jonge gezinnen die in het ouderlijk huis zijn gaan wonen. Daarnaast was er in IJzerlo de laatste jaren nieuwbouw en is het voedingsgebied van de school groter geworden.

Nadat de lagere- en de kleuterschool in 1985 samengingen in de basisschool, kwamen in 1990 de kleuters bij ’t Warmelinck in. De kleuterschool was in 1960 opgericht en zat vanaf 1969 tot 1990 in een eigen gebouw.

Adresgeschiedenis

Adresboek 1934

IJzerlo 63 > 61

Chr. Nat. School

Adresboek 1967

IJzerlo 61 > Kruisdijk 17

Schoolgebouw
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr. S-771
Functie Basisschool
Bouwjaar 1904
Monument nee

Bronnen

Adresboek Aalten (1934 & 1967)

Kadaster

Kadastrale kaart

Kerkvenster, tekst: Hans de Beukelaar

School IJzerlo, geschilderd door Piet te Lintum
3 november 2021
OLS Lintelo
Gendringseweg 22-24, Lintelo (herbestemd)
Foto: G. Schreurs, 2024

Beschrijving

Op 24 december 1833 hield de gemeente een aanbesteding voor “den opbouw van eene geheel nieuwe school, voor de buurtschap Lintelo“. Van 1834 tot 1878 was Ernst Frederik Avenarius er de schoolmeester. In 1861 had de school 131 leerlingen en Avenarius gaf in zijn eentje les aan al die leerlingen. Zijn jaarsalaris bedroeg toen 400 gulden per jaar.

In 1878 werd de heer D.R. Bouhuijs benoemd tot hoofdonderwijzer, na zijn overlijden opgevolgd door H. Wensink. Van 1904 tot 1911 was G.J. Meinen hoofd van de openbare school. Hij was ook de eerste penningmeester van het in 1906 opgerichte Lintelo’s Belang.

In 1921 werd het gebouw vervangen door een nieuw schoolgebouw. In de jaren 50 van de vorige eeuw telde de school nog maar enkele leerlingen en werd opgeheven. Daarna is het pand verbouwd tot een dubbele woning.

Adresgeschiedenis

Adresboek 1934

Lintelo 145

Op. lag. School

Adresboek 1967

Lintelo 145 > Gendringseweg 22

S. Nieuwboer
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr. L-69/70
Functie Basisschool,
Woningen
Bouwjaar 1900
Monument nee

Bronnen

Adresboek Aalten (1934 & 1967)

Delpher

Kadastrale kaart

De OLS te Lintelo, in 1953 geschilderd door Piet te Lintum
30 oktober 2021
Chr. Nat. School Lintelo
Schooldijk 21, Lintelo
Beschrijving

De Christelijke Nationale School in Lintelo, opgericht in 1901, heet tegenwoordig Basisschool De Klimop. Door de jaren heen is het gebouw verschillende keren verbouwd. Eerst de woning met aansluitend twee lokalen aan de Haltewegzijde, later nog twee lokalen aan de Schooldijkzijde.

Tot de jaren tachtig bleef de school zoals veel ouderen hem nog kennen. In de jaren tachtig en negentig volgden vrij kort op elkaar twee ingrijpende verbouwingen. In schooljaar 2002-2003 zijn er plannen ontworpen om te komen tot een zogeheten Brede School. Dit houdt in dat de plaatselijke peuterspeelzaal en kinderopvang geïntegreerd zijn in het schoolgebouw. De opening van de verbouwde school heeft in maart 2006 plaatsgevonden. Er is een modern schoolgebouw ontstaan, aangepast aan de eisen van deze tijd.

In augustus 2007 is de school verbouwd en in juni 2008 zijn het gebouw Wilhelmina en de school zowel letterlijk als figuurlijk aan elkaar verbonden en gevormd tot een zogeheten Kulturhus. Op deze manier hoopt de school een grote bijdrage te kunnen leveren aan de leefbaarheid van de buurtschap.

Adres

Adresboek 1934

Lintelo 151 > 166

Bijz. lag. School

Adresboek 1967

Lintelo 166 > Schooldijk 21

Bijzondere lagere school
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr. L-2068
Functie Basisschool
Bouwjaar 1901
Monument nee

Bronnen

accentsites.nl/klimop

Adresboek gem. Aalten 1934 & 1967

Kadaster

Kadastrale kaart
30 oktober 2021
OLS Barlo-Dale / Smederij Piek
Barloseweg 3-5, Barlo (herbestemd)
Barloseweg 3-5, anno 2023 (foto: G. Schreurs).

Beschrijving

De Openbare Lagere School (OLS) Barlo-Dale is een voormalige school op de hoek van de Barloseweg en Het Villeken. Bovenstaande tekening door J. Straaijer toont de openbare school Barlo-Dale, waarschijnlijk in de beginperiode.

Voor kinderen uit de buurtschappen was het volgen van onderwijs niet eenvoudig, door de bereikbaarheid van de scholen. De weg van en naar school was lang en – zeker in de winter – slecht begaanbaar, waardoor de kinderen vaak thuisbleven. Daarom stichtte men in de buurtschappen wel kamerschooltjes. In 1667 wordt al melding gemaakt van een kamerschool in Barlo op boerderij Bullens. Een hele tijd later meldt men in de gemeenteraadsnotulen van 31 maart 1860 dat er een openbare school is in Barlo. Deze openbare school was gevestigd aan de Barloseweg 5.

Na de opening van de Christelijk Nationale School in Barlo in 1906 vermeldt een gemeenteverslag in 1907 het aantal leerlingen van beide scholen in Barlo:

“Zo heeft de openbare school 36 jongens en 20 meisjes en de Christelijk Nationale school onder leiding van meester Bos 37 jongens en 41 meisjes.”

Vanwege een sterk teruglopend leerlingenaantal werd de openbare school op 1 april 1922 opgeheven.

Het gebouw werd datzelfde jaar nog verkocht aan de hoogste bieder, Willem Piek, die er een smederij vestigde. In het gebouw waar zoveel jaren aan kinderen de beginselen van rekenen, schrijven en lezen zijn bijgebracht, klinken vanaf die dag niet langer de heldere kinderstemmetjes, maar hoort men de nijvere klop van de smidshamer.

Bewoners

Adresboek 1934

Dale 88 > Barlo 2

W. Piek

Adresboek 1967

Barlo 2 > Barloseweg 5

W. Piek
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr. O-200
Functie Basisschool
Bouwjaar 1906
Monument nee

Bronnen

Adresboek Aalten (1934 & 1967)

Buurtschap Barlo Buitengewoon

Kadastrale kaart

Fragment kadastergegevens

OLS Barlo-Dale, getekend door J. Straaijer
29 oktober 2021
Chr. Nat. School Barlo
Markerinkdijk 47-49, Barlo (verdwenen)
Christelijk Nationale School Barlo, 1960

Beschrijving

De Christelijk Nationale School Barlo werd geopend op 31 oktober 1906. De school was tot stand gekomen vanwege onvrede met het godsdienstonderwijs op de openbare lagere school. In 1967 verhuisde men naar de nieuwe school, die we tegenwoordig nog steeds vinden aan de Markerinkdijk 18, als CBS Barlo.

Op bovenstaande foto kijk je tegen het handwerklokaal aan en de toiletten. Helemaal links is nog net een stukje zichtbaar van de woning van schoolmeester Weenink die lang schoolhoofd was. Aan de voorzijde van de school waren drie lokalen met zes klassen.

Oprichting

Op 2 februari 1906 hielden de vrienden van het christelijk onderwijs in Barlo de eerste vergadering. Men stelde voor om te komen tot “het stichten eener vereeniging tot stichting en instandhouding van een school met den Bijbel te Barlo”. Op 16 februari 1906 vond een ledenvergadering plaats. Na een flinke discussie gingen de 62 leden akkoord met de plaats waar de school moest komen. Om het project financieel rond te krijgen besloot men om met een lijst rond te gaan. De beste gevers stonden bovenaan.

Op 2 maart verschenen de voorzitter, secretaris en penningmeester in Lichtenvoorde bij de notaris, samen met Sweenen, die bereid was een stuk grond ter grootte van “vier schepelgezaai” te verkopen voor de nieuw te bouwen school. Op maandag 11 juni 1906 vond, na een drukke periode van voorbereiding, de eerstesteenlegging plaats: “Maandag 11 juni was het voor de vrienden van het christelijk onderwijs in Barlo een aangename dag. Dien dag werd de eerste steen gelegd van de nieuwe christelijke school (…) Hoogst voldaan keerden allen huiswaarts“.

Opening

Op woensdag 31 oktober was dan eindelijk de grote dag aangebroken. Men hing voor het eerst de vlag uit, maar helaas hing men hem verkeerd om, als ‘blauw, wit, rood’. De vlag werd snel omgedraaid en de feestelijkheden konden doorgang vinden.

Voor (veel) meer geschiedenis en verhalen over deze school verwijzen we je door naar het boek ‘Buurtschap Barlo Buitengewoon‘.

Adresgeschiedenis

Adresboek 1934

Barlo 69 > 84

“School”

Adresboek 1967

Barlo 84 > Markerinkdijk 13

“School”
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr. O-247/246
Functie Basisschool
Bouwjaar 1906
Sloop onbekend

Bronnen

Adresboek Aalten (1934 & 1967)

‘Buurtschap Barlo Buitengewoon‘

Delpher

Kadastrale kaart

“Bestuur en Personeel van de jubileerende School met den Bijbel te Barlo” (De Graafschapper, 3 november 1931)

Foto via Ina Brethouwer
29 oktober 2021

OLS IJzerlo

Dinxperlosestraatweg 125, IJzerlo (herbestemd)

Beschrijving

De voormalige Openbare Lagere School (OLS) in IJzerlo, gebouwd in 1914, heeft een rijke geschiedenis. Dit Rijksmonument heeft door de jaren heen verschillende functies gehad, waaronder die van overslagstation en paardenstalling. Tegenwoordig dient het karakteristieke gebouw als woning.

Lagere school

Het schoolgebouw had twee ruime lokalen, een gang met aparte toiletten voor jongens en meisjes, en een kolenhok. Begin jaren dertig opende in IJzerlo een gereformeerde lagere school. De meeste kinderen stapten over naar deze school, waardoor de OLS overbodig werd.

Overslagstation

In 1937 verkocht de gemeente het voormalige schoolgebouw aan de Coöperatieve Landbouwvereniging (CLV) te Aalten. Om het pand als overslagstation te kunnen gebruiken, werden twee ramen in de voorgevel aangepast en een laadperron toegevoegd. Dit perron werd later weer verwijderd.

Paardenverblijf

Begin jaren zeventig werd het pand verkocht aan buurman Gerrit Jan Doeleman, die het gebruikte als paardenverblijf. In het ene lokaal waren paardenboxen gemaakt en in het andere lokaal was een zandbak waar de paarden hun rondje liepen. De sporen van de paarden zijn nog te zien aan de ramen van het woonlokaal, waar ze de raamkozijnen hebben aangevreten.

Van atelier tot woning

Midden jaren negentig werd het gebouw verkocht aan een kunstenaar, die er zijn atelier van maakte. In 1999 kochten de huidige bewoners het pand. Hoewel de voormalige school in slechte staat verkeerde, waren de originele lokalen en de gang nog intact. In 2001 werd het gebouw aangewezen als Rijksmonument. Na veel inspanning kreeg het pand in 2005 een woonbestemming.

Een drie jaar durende verbouwing volgde, in samenwerking met architect Rinke ter Haar. De schoollokalen bleven grotendeels intact, inclusief de hoge plafonds en grote ramen. Voor isolatie en comfort werd een extra binnengevel geplaatst en vloerverwarming aangelegd. Tijdens de verbouwing kwamen historische elementen aan het licht, zoals gemetselde muurtjes onder de vloer, die de houten vloerdelen ondersteunden, en de plek waar ooit een centrale kachel stond.

Aan de buitengevel werd het schildje met de tekst “O.L.S. IJzerlo 1914” in ere hersteld. De lange gang met de originele terrazzovloer, de toiletten en de kapstokken herinneren aan vervlogen tijden. Dat geldt ook voor de oude schoolbel die tegenwoordig wordt gebruikt om de gezinsleden te laten weten dat het etenstijd is.

Eigenaren

Overzicht is niet volledig.

Jaar	Perceel	Eigenaar	Omschrijving
1916	F-1769	de Mark van Aalten	1.360 m² school en erf
1936	F-3183	de Gemeente Aalten	2.549 m² voormalige school, huis, erf, tuin
1939	F-3323	Coöp. Landbouw Vereeniging, Aalten	1.309 m² pakhuis, erf
1974	F-3323	Gerrit Jan Doeleman, leraar	1.309 m² pakhuis, erf
1985	S-428	Gerrit Jan Doeleman, leraar	1.140 m² stal, erf

Archieven

Adresboek 1934

IJzerlo 6 > 14

Schoolgebouw

Adresboek 1967

IJzerlo 14 > Dinxperlosestraatweg 125

Pakhuis Coöp. Landbouw Ver.

Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.

Kenmerken

Kadastraal nr.	S-428
Functie	Basisschool, Woonhuis
Bouwjaar	1914
Monument	Rijksmonument

Bronnen

OLS IJzerlo in BinnensteBuiten — *De tot woning omgebouwde school werd in 2018 belicht in het tv-programma BinnensteBuiten (klik om de reportage te bekijken)*

15 september 2021

OLS Landstraat

Landstraat 18, Aalten

Beschrijving

Bovenstaande tekening is gemaakt door de in 2018 overleden Aaltense tekenaar Willy Walvoort. Hij schreef erbij: “De dorpsschool in 1824. Boven: de ingang was op de kerkheuvel. Onder: aan de Landstraat de nachtwacht, gevangenis en brandweer.”

In 1937 beschreef G.H. Rots in een serie artikelen hoe het er in vroeger tijden in Aalten aan toeging. Zo schreef hij over de school:

“In het dorp Aalten gingen de kinderen allen naar één school. Splitsing kende men niet. De kinderen van alle godsdienstige richtingen zaten naast elkaar op de schoolbanken. De school was gevestigd in een gebouw aan de Landstraat naast de Herv. Kerk. Beneden was de wacht en op de verdieping was de school. Meester Stegeman zwaaide er den scepter. Met nog 2 hulponderwijzers werd aan de Aaltensche jeugd onderwijs gegeven. Met zes kinderen in een bank, had men ’s winters zoo’n 60 à 70 leerlingen per onderwijzer. Elken morgen werden de lokaaldeuren opengezet, en deed het hoofd der school een gebed.

De orde in de klas werd gehouden met de roede, want wie niet wilde luisteren, werd met een eindje hout bewerkt. En meester Stegeman had de schrik er in. Maar hij was een werkzaam man en spaarde zich geen moeite om het onderwijs zoo goed mogelijk te doen zijn. De avondschool was nog een goede gelegenheid om kinderen, die al vroegtijdig van school moesten, nog een beetje kennis bij te brengen. Dan had meester een kleinere klas en was het onderwijs geven gemoedelijker.”

Het benedendeel van het gebouw lag op het niveau van de Landstraat en was grotendeels ingegraven in de kerkheuvel. Hierin waren het wachtlokaal van de nachtwacht, het lokaal voor de brandspuiten, een kelder en de prison (het arrestantenlokaal) gevestigd. Boven was het schoollokaal van ca. 9×15 meter, met acht grote ramen, waarvan er vier konden worden opengeschoven voor de ventilatie. De ingang bevond zich in de oostgevel, aan de kant waar nu het gebouw Elim staat en was bereikbaar over een pad direct langs het kerkhof. De twee toiletten waren ook buiten tegen de oostgevel aangebracht.

Het pand kwam in 1886 te koop, vermoedelijk vanwege de ingebruikname van de nieuwe Openbare Lagere School aan de Herenstraat.

Tegenwoordig heeft de voormalige school een woonbestemming en vinden we op de benedenverdieping van dit pand Kapsalon Ter Maat.