Ds. Derk Breukelaar

Derk Breukelaar werd op 28 december 1814 geboren in Varsseveld, als zoon van ‘stoelendraaier’ Wessel Breukelaar en Grada Johanna te Rietstap. Hij trouwde in 1847 in Aalten met Janna Hendrika Pennings (Aalten, 12-11-1825). Uit dit huwelijk werden negen kinderen geboren.

Nadat de Christelijke Afgescheidene Gemeente te Aalten in juli 1843 geïnstitueerd was, wilde de jonge kerkgemeente graag een predikant beroepen. Op advies van ds. Brummelkamp werd de jonge Derk Breukelaar uit Varsseveld gevraagd of hij predikant van Aalten wilde worden. Deze stemde daarin toe, waarna hij spoorslags naar Ommen vertrok om bij ds. A.C. van Raalte (1811-1876) – ook een van de eerste Afgescheiden predikanten in ons land – te gaan studeren.

Benoeming tot predikant

Nadat Breukelaar zijn studie achter de rug had, deed hij op 24 september 1846 zijn intrede in de gemeente van Aalten. Het zou zijn enige gemeente blijven. Hij werkte er vierenveertig jaar, tot zijn emeritaat in 1888. Toen in 1852 ds. Wildenbeest van Varsseveld plotseling overleed, bracht die gemeente een beroep op hem uit. Aanvankelijk nam hij het aan, maar – zich realiserend dat hij nu de enige Afgescheiden predikant in de Achterhoek was – bedankte hij alsnog en bleef aan de kerk van Aalten verbonden. Al werkte hij ook veel in de omgeving.

Ds. Breukelaar woonde in een boerderijtje genaamd ’t Grotenhuis, aan de tegenwoordige Hessenweg, net buiten het dorp. Hij kon daar zelf voedsel verbouwen als aanvulling op zijn schamele jaartraktement van ƒ 225. Later werd dit verhoogd tot uiteindelijk ƒ 600 per jaar. Ook gemeenteleden zorgden in natura voor aanvulling van zijn traktement: geregeld werden vlees, aardappelen, enz. aan de deur gebracht.

In ’t Grotenhuis werden ook de catechisaties gehouden, omdat daarvoor in de kerk geen ruimte was. Ook zijn vrouw, Janna Hendrika Pennings, verzorgde de catechisaties soms als de dominee daar zelf in de oogsttijd nauwelijks tijd voor had.

In 1868 richtte Breukelaar de Gereformeerde Jongelingsvereeniging „Uw Koninkrijk kome” op.

Het evangelisatiewerk lag de predikant na aan het hart. Dat was de reden dat Derk Breukelaar het initiatief nam tot het oprichten van verscheidene zondagsscholen, waarmee hij niet alleen de kinderen, maar ook hun ouders bereikte. Voor kinderen in de omliggende buurtschappen werd de zondagsschool bij iemand thuis op een boerderij gehouden, zodat de kinderen niet helemaal naar het dorp hoefden te gaan. Later, ruim na Breukelaars dood, zouden in de buurtschappen van Aalten diverse zondagsschoolgebouwtjes worden opgericht.

Laatste jaren

Eind jaren ’70 van de negentiende eeuw waren voor de predikant niet de makkelijkste jaren. Zijn vrouw overleed in 1876, en enkele jaren later ontstond in Aalten een schoolstrijd, waarbij ook ds. Breukelaar als voorzitter van het schoolbestuur betrokken was. Toen hij in 1886 veertig jaar predikant was kreeg hij van zijn gemeente een Statenbijbel op een mooi bewerkte houten lessenaar cadeau. Op de classis kreeg hij ter gelegenheid van hetzelfde heuglijke feit een gravure aangeboden, ‘Golgotha voorstellende’. En toen hij in 1888 met emeritaat ging, gaven zijn catechisanten hem een theeservies en een gebakstel cadeau.

Dominee Breukelaar overleed op 10 januari 1891, op 76-jarige leeftijd, te Aalten. Hij werd begraven op de Oude Begraafplaats aan de Varsseveldsestraatweg.

Zijn laatste cadeau kreeg hij van de kerkenraad: een monument op zijn graf in Aalten, nadat hij op 10 januari 1891 overleden was. Het momenteel nog nauwelijks leesbare opschrift op de grafsteen is opmerkelijk vanwege het merkwaardige gebruik van de kerknaam ‘Christelijke Afgescheidene Gemeente’ (in plaats van ‘Christelijke Gereformeerde Gemeente’).

Drie van zijn zonen werden ook predikant: Gerrit Jan, Willem en Johannes. De laatste wordt wel beschouwd als de grondlegger van het christelijk onderwijs in Aalten. In juni 1918 opent hij zelf de naar hem vernoemde Breukelaarschool aan de Piet Heinstraat.