Volgens Funda is het bouwjaar van deze woning 1935. Vermoedelijk gaat het echter om een grondige verbouwing van het huis dat rond 1894 op dit perceel werd gebouwd. De naam op de gevel van de aanbouw van dit karakteristieke boerderijtje verwijst ongetwijfeld naar Hendrik Ansink, die hier aan het begin van de vorige eeuw woonde en voerman van beroep was.
Deze prachtige villa, gebouwd op een heuveltje, kent een rijke geschiedenis en is aangemerkt als gemeentelijk monument. In eerste instantie deed het dienst als kantongerecht met woning en daarna als kostschool van de dames Hagen. Vervolgens woonde er de gemeentesecretaris Bernard Hendrik Vaags.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er onderduikers in het huis ondergebracht. De onderduikers waren ‘verstopt’ in een kleine ruimte in een slaapkamer achter de zijkant van een dakkapel, die toegankelijk was via een geheime toegang van de boekenkast.
Later werd het een notariskantoor van Krijgers Janzen. Nadat de notaris vertrok, was het pand lang in gebruik als locatie van de Volle Evangelie Gemeente ‘Heil en Lof’. Hierna werd de woning particulier eigendom. De tuin stond in het voorjaar vol met prachtige krokussen, een bezienswaardigheid.
Het huidige pand op Kerkstraat 15 werd rond 1860 gebouwd in opdracht van textielfabrikant Eduard Driessen (1824-1895). Voor deze periode speelde het perceel een belangrijke rol in de geschiedenis van de Aaltense katholieken.
Tot de Reformatie kerkten de rooms-katholieken in de Oude Helenakerk. Na de reformatie weken ze noodgedwongen uit naar de Kreuzkapelle, net over grens met Münster. Pas in 1790 werd het hen weer toegestaan in Aalten hun godsdienst uit te oefenen. Bernard Meierman stelde daarvoor een deel van zijn huis, het later afgebrande Reigershuis aan de Kerkstraat, ter beschikking.
Enkele jaren later kocht kerkmeester Lambertus Wamelink een huis met schuur op de plaats waar nu Kerkstraat 15 is. Het huis werd ingericht als pastorie, terwijl de schuur tot kerk werd verbouwd. Deze kerk is tegenwoordig nog zichtbaar vanaf ’t Lage Blik. Op 5 juli 1800 vond de inwijding van het kerkgebouw plaats. Na vijf decennia bleek de kerk echter te klein voor de groeiende parochie. Op 4 mei 1859 werd daarom een nieuwe katholieke kerk in gebruik genomen aan het begin van de Dijkstraat.
De oude kerk met woning werd verkocht aan fabrikant Eduard Driessen. Hij liet het oude huis afbreken en een nieuw statig herenhuis bouwen. Tijdens de bouwwerkzaamheden kwam een bijzondere vondst aan het licht: dertien unieke kruiswegstaties uit de 16e eeuw werden ontdekt. Ze waren op hun kop gelegd en gebruikt als keukenvloer. In 1870 schonk Driessen deze unieke reliëfs aan het Aartsbisschoppelijk Museum in Utrecht, tegenwoordig bekend als het Museum Catharijne Convent, waar ze nog steeds te bezichtigen zijn.
Vanaf 1924 bood het pand onderdak aan de Boerenleenbank en later werd het een apotheek. Tegenwoordig is het pand weer in gebruik als woonhuis.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-1188 I-1189
R.C. Pastorij van Aalten R.C. Kerk van Aalten
240 m² huis en erf 230 m² kerk en erf
1860
I-1188 I-1189
Gerhard Ferdinand Johan Driessen, fabrikant
240 m² huis en erf (amotie* 1861) 230 m² kerk en erf
1966
I-9261
de “Coöperatieve Boerenleenbank” te Aalten
3005 m² bank, erf
* ‘amotie’ = sloop
Bewoners
1813
Aalten 16
“Kerk, huis en tuin” (“De romsche Kerk”)
Gerhard Hendrik Joseph Wansink (Vreden/D, 17-03-1772), R.C. Pastoor
Foto: Google StreetviewFragment kadastrale kaart uit 1861, met de contouren van de oude pastorie en RK kerkFragment kadastrale kaart uit 1862, met het nieuwe huis van Eduard DriessenNederlandsche Staatscourant, 15 juli 1851
Deze pagina is nog in bewerking. Zo is er nog onduidelijkheid over de bewonersgeschiedenis (zie onder).
Hier woonde heel vroeger de weduwe Manschot.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-1184
Gerarda Arnoldina Johanna Hendrica Evers
630 m² huis, schuur en erf
Bewoners
1813
Aalten 14
Willem Rudolph Evers (Aalten, 26-06-1740), rotmeester Johannes Schutte (Aalten, 07-05-1752), gepens.off. Otto Hendrik Rochet (Arnhem, 18-11-1769), notaris
Het pand Kerkstraat 2 is gesitueerd op een perceel direct ten zuiden van de Oude Helenakerk en dateert van omstreeks 1920. Het gebouw bepaalt met zijn statige hoge vierkante bouwmassa voor een belangrijk deel het beeld in dit gedeelte van de Kerkstraat. Opvallend is het souterrain met de dubbele bedrijfsdeuren in de voorgevel. Het verstoorde metselwerk op deze plaats in de voorgevel geeft aan dat dit mogelijk een latere wijziging is. De invullingen van de vensters op de verdiepingen zijn grotendeels vernieuwd. Dit doet echter geen afbreuk aan de markante en statige uitstraling van het gebouw dat een soort „landhoofd‟ vormt aan deze zijde van de Kerkstraat.
Ooit woonde op deze plek Eppink, koster van de hervormde kerk. Hij werd ‘Eppink van de trepkes’ genoemd, omdat zijn woonhuis alleen via een stenen trap was te bereiken.
In 1887 bakte Eppink pannenkoeken voor vijftig soldaten en vijftien huzaren, die op wacht stonden rond het kerkgebouw. Het eigendomsrecht van het kerkgebouw stond ter discussie. De soldaten stonden op wacht, nadat in een telegram van 10 maart 1887 aan de Commissaris van de Koning was gemeld dat de toestand zeer gespannen was en dat vijfhonderd boeren zich een weg naar de preekstoel zouden banen.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-1263
wed. Gerrit te Hietbrink, arbeider
73 m² huis en erf
1860
I-1263
Gerrit Jan Eppink, landbouwer
73 m² huis en erf
1875
I-1263
Gerrit Eppink, arbeider
73 m² huis en erf
1882
I-3738
Gerrit Eppink, arbeider
56 m² huis en erf
1911
I-5448
Gerrit Eppink, arbeider
52 m² huis en erf
1928
I-6246
de Hervormde Kerk van Aalten
52 m² kosterswoning en vergaderlokaal
Bewoners
Registre Civique 1811-1813
Aalten 11
Gerrit ten Hietbrink (Aalten, 24-11-1743), gealimenteerd Evert ten Hietbrink (Aalten, 1793), smitsknegt
Hier stond tot begin 20e eeuw een pand dat dienst deed als stalhouderij. Eind 19e eeuw had dokter Servaas van Leuven hier zijn paard en koets staan. Dokter Van Leuven woonde aan de overkant van de Bredevoortsestraat, waar nu Trekpleister zit.
Agterhof (Göpse Vetelsels, p.32) schrijft dat de bodedienst naar de Haart verbonden was met “het huis dat thans bewoond wordt door Garrit Coeleman, staande aan de Bredevoortsche Strate met de ene zijde naast het huis van de Jode Gompert David en met de andere naast het Peperstraatje…”. Dat was dus het hoekpand links op de foto. Het huis ernaast, waar later Foto Hubers was gevestigd, is minstens vanaf 1775 tot ca. 1920 bewoond geweest door “Jode Gompert David” en zijn nakomelingen, de familie Van Gelder.
De wat oudere Aaltenaren herinneren zich nog de groente- en delicatessezaak van Stoltenborg op de hoek van de Bredevoortsestraat en de Peperstraat. Later zaten in dit pand onder meer brood- en banketbakkerij Haverkamp en cadeauwinkel TopArt. Tegenwoordig zit hier herenkledingzaak Pepper 8.
Hierna worden er tot ca. 1910 geen bewoners meer vermeld. Het kadaster vermeldt dat het pand in 1860 werd verbouwd. Daarna wordt het perceel tot begin 20e eeuw vermeld als ‘schuur en erf’. Blijkbaar woonde er in deze periode dus niemand.
Op bovenstaande foto zien we links de stalhouderij die hier vroeger stond.Hetzelfde pand nogmaals, met een inkijkje in de Peperstraat.Het huidige pand op deze plek, toen bakkerij Haverkamp er al was verdwenen, blijkens het bord ‘Te Huur’.Fragment kadastrale kaart, 1891 (perceel I-2528)Algemeen Dagblad, 16 september 1972
Op bovenstaande foto zien we links het oude slachthuis op nummer 3. Op deze plek vonden we later het atelier van fotozaak Hubers en tegenwoordig maakt het deel uit van herenmodezaak Pepper 8.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-1156 I-1157 I-1158
Cornelis Prins
76 m² huis en erf 30 m² huis 30 m² huis
1894
I-4604
Aron David van Gelder en consorten, koopman
191 m² slachthuis en erf
1895
I-4650
Aron David van Gelder, koopman
190 m² slachthuis en erf (dj. 1907: verkoop)
1958
I-8188
Hermanus Albers, schoenmaker
311 m² 2 huizen, erf
1958
I-8939
Hermanus Albers, schoenmaker
298 m² 2 huizen, erf, atelier
Bewoners
Nog niet compleet!
Bevolkingsregister 1900-1910
Aalten 458 > C512
Bevolkingsregister 1910-1920
Aalten C512 > D565
Adresboek 1934
Aalten D565 > Peperstraat 3
Voormalig slachthuis
Adresboek 1967
Peperstraat 3
Schuur
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
De doorgang van de Peperstraat naar de Bredevoortsestraat werd vroeger ‘belemmerd’ door het eeuwenoude pand van smid Buesink, daterend uit 1731. Hierboven zien we het huis vanaf de Bredevoortsestraatweg. Rechts boven de deur staat “J.W. Buesink – gediplomeerd hoefsmid”. Ooit werd dit pand het Evershuis genoemd, toen er de herberg van Erik Evers gevestigd was. In 1934 werd het gebouw gesloopt zodat de straat verbreed kon worden.
“Een ‘Steen des Aanstoots’, die gaat verdwijnen!” en schrijft dat het “uit oogpunt van schilderachtig dorpsschoon beschouwd jammer is, dat hier weer een der oudste en meest typische huizen uit het hartje van het dorp gaat verdwijnen ten behoeve van het moderne verkeer”.
Behalve verbreding van de Peperstraat, maakte de sloop van de voormalige herberg en smederij plaats voor twee nieuwe panden.
Achteraan zien we het pand dat Haartsestraat 2 als adres kreeg en waar juwelier Meerdink al vele jaren zit. In het midden staat het pand met adres Peperstraat 8-10. Hier zat ooit Jamin en later de manufacturen- en naaimachinewinkel van Hilbelink. Herenkledingzaak Pepper 8 is hier begonnen. Daarna was hier de Wereldwinkel gevestigd en nu zit er een Beautysalon.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-1143
Theodora Geertruida Evers en cons.
280 m² huis en erf
Bewoners
Eerste bewoners (tot 1823 is dit een aanname / onder voorbehoud):
Erick Evers (Aalten, 18-12-1687), z.v. Geurt en Gerritjen Evers, ⚭ (1) Aalten, 05-01-1716 Aleijda Janknegt, d.v. Jan Janknegt ⚭ (2) Aalten, 11-07-1723 Catharina Dorothea van Waij, d.v. Jan van Waij op de Schans
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Jan Evers (Aalten, 19-12-1728), z.v. Erik Evers ⚭ Aalten, 26-11-1746 Geertruid Schaars (Aalten, 22-11-1722), d.v. Jan S. alhier
Fragment kadastrale kaart, 1888 (perceel I-1143)De achterzijde van de oude smederij, in de Peperstraat.Behalve voor verbreding van de Peperstraat, maakte de voormalige smederij plaats voor twee nieuwe panden.Overlijden Anthonij Bekink, 25 september 1823Graafschapbode, 18 juli 1891Aaltensche Courant, 14 oktober 1899Aaltensche Courant, 4 maart 1921De Graafschapper, 29 november 1935Aaltensche Courant, 3 maart 1950Nieuwe Winterswijksche Courant, 19 mei 1967
Het dorp Aalten kent sinds de late middeleeuwen een bijzonder netwerk van smalle paadjes, de zogenaamde ‘gängeskes’. In het agrarische esdorp stonden de huizen en boerderijen verspreid langs enkele hoofdwegen. Daartussen lagen dan de ‘gaorden’, de moestuinen van de inwoners.
De gängeskes ontstonden als verbindingspaden tussen de dorpsstraten en deze tuinen. Ze zijn doorgaans zodanig breed dat twee mensen met een kruiwagen elkaar net kunnen passeren.
Via deze paden werden de huizen bevoorraad met verse producten. Ook boden deze slingerende paadjes de mogelijkheid voor een snel bezoekje van de een aan de ander en kinderen gebruikten de paden om naar school te lopen. Dergelijke gängeskes waren in veel Achterhoekse dorpen te vinden. In de twintigste eeuw zijn veel gängeskes helaas verdwenen. Ze werden veelal bij de tuinen getrokken. In Aalten bleef echter een groot deel van dit unieke netwerk als belangrijk erfgoed behouden.
In 2011 kregen de paden officiële namen. Sommige paden van het in totaal 2,5 kilometer lange stelsel behielden hun oorspronkelijke naam en andere kregen een naam, die aan de activiteiten van vroeger herinnert.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Het Klokkengat (nu Klokkenpad), tussen Prinsenstraat en Oosterkerkstraat (klik om te vergroten)
Wandelroute
Bij de VVV Aalten kun je een wandelroute door de gängeskes boeken, met of zonder gids. Het Armenpad, Frerikspad, Klokkenpad, Kloosterpad, Langs de Gevangenis, Magispad en andere paden leiden de bezoeker langs de fraaiste plekjes van Aalten en bieden een kijkje in de geschiedenis van het dorp. Voor kinderen is er de ‘Gängeskes Junior’.
Op bovenstaande foto zien we het 17e eeuwse dorpsboerderijtje dat hier vroeger heeft gestaan. De laatste bewoner was mevrouw Nijman-Oberink, ook wel bekend als ’tante Nijman’, waarna groenteboer Stoltenborg het als opslag gebruikte. Na een zware storm stortte het gebouw in november 1971 in. Later was hier IPSIS Acoustics gevestigd.
Voorheen had dit pand als adres Markt 1. In 1909 opende F.J. Oberink er zijn winkel in “manufacturen, bedden, dekens, veeren, hoeden, petten, parapluies, enz.” Zijn zoon zou zijn winkel later voortzetten.
Tegenwoordig maakt het pand deel uit van het gemeentehuis van Aalten. Aan de straatzijde is het politiebureau gevestigd.
Fragment kadastrale kaart, 1873 (perceel I-3158)Aaltensche Courant, 6 maart 1909Aaltensche Courant, 1 december 1939De Graafschapper, 7 april 1945Aaltensche Courant, 29 november 1949Nieuwe Winterswijksche Courant, 29 juni 1951
Het huidige pand aan de Markt 18 werd rond 1870 gebouwd. Daarvoor stond er al een ander huis op dezelfde plek. De contouren van dit oudere gebouw zijn zichtbaar op het kadastrale minuutplan van 1832. Het betrof een gebouwencomplex aan de Markt, dat uitkwam aan de Landstraat en een ruime tuin aan het achtererf had. Over de verschijningsvorm en ouderdom van dit complex is verder niets bekend.
Eigenaar van het gebouwencomplex was Gerrit Jan te Gussinklo (1785-1857). Te Gussinklo was kantonrechter en kastelein en trouwde in 1804 met Johanna Geertruid Arentzen (1785-1838). Beiden stamden uit een welvarende en invloedrijke familie van scholtenboeren, namelijk de Borninkhof op de Haart en de Ahof te Aalten.
Rond het midden van de 19e eeuw kwam het complex aan de Markt en Landstraat in handen van Antonius Bernardus Rudolphus Janssen, koopman en handelsagent, getrouwd met Anna Catherina Hendrika Hafkemeijer. Janssen liet de bebouwing aan de Landstraat slopen en voegde de vrijgekomen ruimte toe aan het achtererf.
Nieuwbouw rond 1870
Kort voor 1870 werd het huis aan de Markt door Antonius Janssen verkocht aan Jacobus Wilhelmus van Hopbergen (1817-1913), gepensioneerd officier van het 3e Regiment Infanterie Leeuwarden (luitenant-kolonel) en oud lid van Provinciale Staten van Gelderland. Uit kadastrale gegevens valt af te leiden dat Van Hopbergen het bestaande huis aan de Markt omstreeks 1870 liet slopen, waarna op dezelfde plek een nieuwe blokvormige villa in eclectische stijl verrees.
Tegelijk met de bouw van de villa werd aan de Landstraat een koetshuis gebouwd. Dat werd rond 1935 weer afgebroken. Het achterterrein was aan de oostzijde bereikbaar via een deur en een poort aan het huidige Frerikspad.
Door latere verbouwingen is van het oorspronkelijke gebouw alleen het hoofdvolume, het casco, en een deel van de gevelindeling bewaard gebleven. Op de zolder bevindt zich nog een historische dienstbodekamer.
Notaris en bank
In 1931 werd de villa eigendom van notaris Mensink, die hier woonde en kantoor hield. Aan de achterzijde werd een kantoorruimte aangebouwd, bereikbaar via de Landstraat. Ook de Coöperatieve Middenstands- Spaar- en Credietbank was bij het notariskantoor ondergebracht. Na het overlijden van de notaris kwam het pand in 1943 in handen van de bank.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit het woonhuis van W.B. Obbink, directeur van de NMB bank. Aan het einde van de oorlog maakte Von der Heydte van de Waffenarmee er een casino voor de officieren, met ‘geleende’ spullen uit de Oudheidkamer. De familie Obbink moest toen naar een ander huis.
Verbouwingen
In 1947 werd de aanbouw uit 1931 enkele meters naar achteren uitgebreid, onder supervisie van architect Willem Hebly uit Aalten. In 1951 kwam het pand in bezit van de Amsterdamsche Bank (later AMRO Bank). In 1955 liet de Coöperatieve Middenstandsspaarbank een nieuw bankgebouw op het terrein aan de Landstraat bouwen.
In 1965 vond een ingrijpende verbouwing van het bankgebouw aan de Markt plaats. Een groot deel van de bestaande indeling, waaronder het trappenhuis en de achtergevel, werd uitgebroken. Ook verloor de voorgevel in meerdere fasen veel van zijn oorspronkelijke decoratieve details.
In 2009 werd de bank verbouwd tot winkel met bovenwoning en gemoderniseerd. Centraal in de voorgevel werd een brede winkelpui geplaatst, en vrijwel het gehele bankinterieur werd verwijderd.
Museum
In mei 2024 werd bekend gemaakt dat het pand is aangekocht door het Nationaal Onderduikmuseum voor uitbreiding van het museum.
Markt 18, perceel 3027 – Fragment kadastrale kaart, 1871Directeur W.B. Obbink met het voltallige personeel in het kantoorgebouw van de Coöp. Middenstandsbank aan de Markt in Aalten, 1950Zutphensche Courant, 6 november 1888Aaltensche Courant, 17 december 1913De Graafschapbode, 2 november 1920Aaltensche Courant, 28 augustus 1923Aaltensche Courant, 7 november 1930
Bij de groene grensovergang tussen Nederland en Duitsland aan het einde van de Kiefteweg (vroeger: Bodendijk) staat op een heuveltje, de zogenaamde ‘Kesenbult‘, een eeuwenoude grenssteen. De steen is gemaakt van Bentheimer zandsteen, en draagt de wapens van Gelderland en Münster, het jaartal 1766 en het nummer 171.
De steen markeert al meer dan 250 jaar een eens zeer belangrijke grensovergang, want de Bodendijk maakte destijds deel uit van de handelsroute tussen Gelre en Münster. Hier passeerden naast handelsreizigers ook koninklijke boden, oftewel boodschappers, vandaar de naam Bodendijk.
Kreuzkapelle
Tijdens de hoogtijdagen van het calvinisme (1675-1799), toen in Nederland het katholieke geloof niet meer uitgeoefend mocht worden, staken ook de katholieken van Aalten en Bredevoort hier regelmatig de grens over. Ongeveer tweehonderd meter voorbij de grens stond namelijk ooit de katholieke Kruiskapel.
Deze kapel was in 1675 gebouwd op het goed Reyerding, in opdracht van de bisschop van Münster, Bernard van Galen. Het was een achthoekig, houten gebouw en werd het religieuze middelpunt voor de verbannen katholieken uit Aalten en Bredevoort. Volgens overlevering gingen de gelovigen in werkkleding en met hun werktuigen naar de kapel, om te voorkomen dat ze zouden opvallen als kerkganger.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Dit pand op de hoek van de Markt en de Köstersbulte, met zijn karakteristieke klokgevel, heeft al vele bestemmingen gehad waaronder, woonhuis, winkel, bank, VVV-kantoor en politiebureau. Tegenwoordig maakt het deel uit van het gemeentehuis van Aalten.
