In de 19e en begin 20e eeuw woonden veel Nederlanders in erbarmelijke omstandigheden. In de loop van de 19e eeuw was dat voor burgers en arbeiders aanleiding om woningbouwverenigingen op te richten.
In 1912 werd in Aalten een comité gevormd onder leiding van burgemeester Monnik om te komen tot een vereniging tot verbetering der volkshuisvesting. Het jaar erop vond de oprichting plaats.
Feest bij Volkshuisvesting
In 1981 verhuisde textielfabriek Wisselink aan de Dijkstraat naar het industrieterrein. Op het vrijkomende terrein zouden 120 woningen worden gebouwd, de tegenwoordige Driessenshof. Maar voordat de voormalige weverij werd afgebroken, organiseerde de Vereniging tot verbetering van de Volkshuisvesting er een uitgebreid programma aan feestelijkheden voor de Aaltense bevolking:
Polstraat-16-18 te Aalten (foto: Google Streetview)Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant, 18 maart 1913Aaltensche Courant, 29 oktober 1913
De Woonplaats
In 1995 besloten de verenigingen in Aalten, Groenlo en Winterswijk, die samen 6700 woningen hadden, te fuseren onder de naam De Woonplaats. Enkele jaren later volgde een fusie met De Volkswoning in Enschede (5100 woningen). Twee jaar later verhuisde het hoofdkantoor van Groenlo naar Enschede. In 2022 telde De Woonplaats bijna 17.000 woningen, waarvan ongeveer 2300 in de gemeente Aalten.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Verspreid over de gemeente Aalten staan tientallen transformatorhuisjes, ook wel trafohuisjes genoemd. De trafohuisjes zijn bedoeld om hoogspanning (10.000 Volt) om te zetten (transformeren) in een lagere spanning (230/400 Volt) die wij in onze huizen en bedrijven kunnen gebruiken.
De eerste trafohuisjes werden begin jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd door de Provinciale Gelderse Electriciteits Maatschappij (PGEM). In 1994 is de PGEM opgegaan in Nuon en werd in 2009 opgesplitst. De huidige netbeheerder heet Liander.
Ontwerp
De oudste trafohuisjes zijn ontworpen door Gerrit Versteeg (1872-1938), destijds de huisarchitect van de PGEM. Ze bevatten invloeden van de Haagse School, de Amsterdamse School en Frank Lloyd Wright.
De gebouwtjes zijn vaak kenmerkende, bakstenen gebouwtjes met meestal een rechthoekige plattegrond en één bouwlaag met een schilddak, zadeldak of plat dak. De deuren zijn vaak van groen geverfd staal. De huisjes zijn voorzien van een ingemetseld naamplateau van beton of tegels (van de firma Goedewaagen uit Gouda).
Cultuurhistorische waarde
De oudere transformatorhuisjes hebben een beeldbepalende waarde. Cultuurhistorisch gezien herinneren de gebouwtjes aan de elektrificatie van de gemeente Aalten. Nieuwere trafohuisjes (vanaf omstreeks begin jaren tachtig?) hebben meestal een puur functioneel ontwerp en zijn daarom uit cultuurhistorisch oogpunt niet interessant.
Veel historische transformatorhuisjes in Nederland zijn aangemerkt als (gemeentelijk) monument. Op de monumentenlijst van de gemeente Aalten staat (nog) geen enkel trafohuisje.
Lijst met trafohuisjes in Aalten
Hieronder volgt een lijst met alle transformatorhuisjes in de gemeente Aalten, zover bij ons bekend (april 2025). Een aantal oudere huisjes zijn mogelijk van cultuurhistorisch waarde en zouden wellicht in aanmerking kunnen komen voor een beschermde status. De huisjes tot en met bouwjaar 1980 worden tevens weergegeven op de landkaart.
Nieuwe Winterswijksche Courant, 22 juni 1923Varsseveldsestraatweg 126 TR, Lintelo (foto: Heidemij, 1954)Haartsestraat 6 TR, Aalten (1923)Dinxperlosestraatweg 79 TR (1930)Heuvelweg 1 TR, Lintelo (1933)Lichtenvoordsestraatweg 83 TR, Barlo (1934)Bredevoortsestraatweg 94 TR, Aalten (1939)Kruisdijk 35 TR, IJzerlo (1940)Varsseveldsestraatweg 82 TR, Aalten (1965)Gendringseweg 4, Lintelo (1980)Ingemetseld naamplateau van betonNaamtableau van vier tegels naast elkaar
Adres
Kern/Buurtschap
Bouwjaar
Admiraal de Ruyterstraat 1 TR
Aalten
1978
Ambachtsstraat 1 TR
Aalten
1982
Andromeda 32 TR
Aalten
1972
Bevrijding 1 TR
Aalten
1977
Bodendijk 54 TR
Aalten
1975
Boomkampstraat 1 TR
Aalten
1966
Bredevoortsestraatweg 65 TR
Aalten
1978
Bredevoortsestraatweg 94 TR
Aalten
1939
Bredevoortsestraatweg 118 TR
Aalten
1976
Broekstraat 17 TR
Aalten
1988
De Hare 5 TR
Aalten
1981
Dennenoord 7 TR
Aalten
1970
Dinxperlosestraatweg 44 TR
Aalten
1964
Dinxperlosestraatweg 54 TR
Aalten
1980
Dinxperlosestraatweg 62 TR
Aalten
1971
Dinxperlosestraatweg 79 TR
Aalten
1930
Frankenstraat 6 TR
Aalten
1966
Grevinkweg 2 TR
Aalten
1975
Grote Maote 170 TR
Aalten
1983
Haartsestraat 6 TR
Aalten
1923
Het Verzet 28 TR
Aalten
1981
Karel Doormanstraat 14 TR
Aalten
1969
Keizersweg 51 TR
Aalten
1963
Kemenaweg 50 TR
Aalten
1972
Koopmanstraat 85 TR
Aalten
1984
Lage Blik 26 TR
Aalten
1983
Lage Veld 32 TR
Aalten
1974
Meiberg 23 TR
Aalten
1960
Mercurius 5 TR
Aalten
2011
Mercurius 7 TR
Aalten
1972
Molenkamp bij 35
Aalten
1963
Neptunus 16 TR
Aalten
1972
Nijverheidsweg 42 TR
Aalten
2011
Nijverheidsweg 61 TR
Aalten
1985
Nijverheidsweg 87 TR
Aalten
1966
Oranjelaan 7 TR
Aalten
1940
Orion 31 TR
Aalten
1971
Piet Heinstraat 46 TR
Aalten
1927
Prinsenstraat 31 TR
Aalten
1966
Ringweg 19 TR
Aalten
1952
Rondweg Zuid 1 TR
Aalten
2011
Stationsstraat 8 TR
Aalten
1974
’t Slaa 31 TR
Aalten
1990
Tramstraat 1 TR
Aalten
1968
Tubantenstraat 2 TR
Aalten
1971
Varsseveldsestraatweg 82 TR
Aalten
1965
Vierde Broekdijk 19 TR
Aalten
1997
Vlierbeslaan 22 TR
Aalten
1979
Vondelstraat 11 TR
Aalten
1968
Barloseweg 6 TR
Barlo
1977
Lichtenvoordsestraatweg 83 TR
Barlo
1934
’t Villeken 9 TR
Barlo
1952
Bekendijk 12 TR
Bredevoort
2011
Izermanstraat 2 TR
Bredevoort
1972
Kleine Gracht 1 TR
Bredevoort
1950
Landstraat 1 TR
Bredevoort
1952
Prins Mauritsstraat 13 TR
Bredevoort
1925
Stadsbroek 71 TR
Bredevoort
1994
Boterdijk 7 TR
Dale
1970
Romienendiek 7 TR
Dale
2018
Buninkdijk 4
Haart
1967
Griesdijk 2
Heurne
1960
Hondorpweg 7 TR
Heurne
1967
Dinxperlosestraatweg 102 TR
IJzerlo
1966
Dinxperlosestraatweg 122
IJzerlo
1970
Klokkemakersweg bij 1
IJzerlo
1980
Kruisdijk 35 TR
IJzerlo
1940
Gendringseweg 4
Lintelo
1980
Gendringseweg 23 TR
Lintelo
1950
Heuvelweg 1 TR
Lintelo
1933
Kolenbroekweg 1
Lintelo
1950
Schooldijk 7 TR
Lintelo
1950
Sondernweg 21 TR
Lintelo
1952
Varsseveldsestraatweg 126 TR
Lintelo
1931
Brussendijk 2 TR
De Heurne
1939
Caspersstraat 10 TR
De Heurne
1965
Giebinkslat 6 TR
De Heurne
1966
Lage Heurnseweg 29 TR
De Heurne
1980
Aaldersbeeklaan 53 TR
Dinxperlo
1970
Aaldershuuslaan 2 TR
Dinxperlo
1972
Aaldershuuslaan 56 TR
Dinxperlo
2011
Aaltenseweg 61 TR
Dinxperlo
1973
Alfred Mozerhof 7 TR
Dinxperlo
1966
Anholtseweg 6 TR
Dinxperlo
1952
Anholtseweg 38 TR
Dinxperlo
1993
Beggelderdijk 16 TR
Dinxperlo
2011
Bernard IJzerdraatstraat 30 TR
Dinxperlo
1973
De Klumpender 10 TR
Dinxperlo
1982
De Maten 9 TR
Dinxperlo
1979
De Ruiterij 20 TR
Dinxperlo
1975
Ds. van Dijkstraat 15 TR
Dinxperlo
1968
Europastraat 2 TR
Dinxperlo
1971
Helmkamp 25 TR
Dinxperlo
1988
Het Slat 5 TR
Dinxperlo
1966
Hogestraat 32 TR
Dinxperlo
1950
Industriestraat 1 TR
Dinxperlo
1951
Industriestraat 3 TR
Dinxperlo
1958
Industriestraat 8 TR
Dinxperlo
1957
Industriestraat 12 TR
Dinxperlo
1978
Julianastraat 43 TR
Dinxperlo
1966
Keminksweide 68 TR
Dinxperlo
1972
Kerkhofplein 3 TR
Dinxperlo
1939
Keupenstraat 17 TR
Dinxperlo
1972
Meniststraat 7 TR
Dinxperlo
1971
Nassaustraat 20 TR
Dinxperlo
1970
Nieuwstraat 8 TR
Dinxperlo
1980
Nieuwstraat 52 TR
Dinxperlo
1979
Terborgseweg 94 TR
Dinxperlo
1970
Welinkweg 39 TR
Dinxperlo
1957
Weversstraat 3 TR
Dinxperlo
1939
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Het pand aan de Meidoornstraat 1 in Aalten werd begin jaren zestig gebouwd en deed enkele jaren dienst als Spar-buurtsuper, gerund door het echtpaar Willink, dat eerder een Centra-supermarkt had aan de Lichtenvoordsestraatweg. Daarna was het pand in gebruik als kantoor van de ‘Onderlinge Ziekteverzekering’ (OZV), die later opging in de GOV in Velp (niet te verwarren met de OWM). Tegenwoordig heeft het pand een woonfunctie.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1965
I-9183
“Handelsmaatschappij De Achterhoek N.V.”
411 m² huis, erf
1970
I-9183
Onderlinge Ziekteverzekering “OZV”
411 m² huis, erf
1983
I-9183
Johannes Hendrikus Lievers, adjunct-directeur
411 m² huis, tuin, erf
Bewoners
Adresboek 1967
Meidoornstraat 1
H.W. Willink
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Deze woning is afgebroken om plaats te maken voor een parkeerterrein bij het aangrenzende overdekte zwembad Zonneheuvel. Dit parkeerterrein is evenwel nooit gerealiseerd en in 2015 (bron) is op deze plek een nieuwe woning gebouwd, die als adres Patrimoniumstraat 24 heeft gekregen.
Tot het midden van de 19e eeuw was de belangrijkste grensovergang met Duitsland niet op de huidige plek aan de Hamelandroute (toen nog Bocholtscheweg), maar lag deze ruim een kilometer oostelijker. Tegenwoordig is dit de ‘groene grensovergang’ aan de Bodendijk.
Het grenskantoor bevond zich destijds niet pal aan de daadwerkelijke rijksgrens, maar enkele honderden meters landinwaarts, bij de Kieftshutte.
De Bodendijk was van oudsher de belangrijkste weg van Aalten naar Bocholt. Het was dan ook niet voor niets dat de bisschop van Münster na de reformatie – toen de katholieken in Nederland hun geloof niet mochten uitoefenen – in 1675 aan deze weg, aan Duitse zijde, de Kruiskapel liet bouwen.
In 1859 werd het grenskantoor verplaatst naar een nieuw gebouw aan de huidige grensovergang, zoals een jaar eerder aangekondigd in de Staatscourant.
Vermoedelijk werd het voormalige grenskantoor bij de Kieftshutte na het vertrek van de ontvangers in gebruik genomen als boerderij. Wij denken dat de bewoners van de boerderij ‘Achterop‘ toen hiernaartoe zijn verhuisd en die naam hebben meegenomen.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
E-369
Domeinen
380 m² huis, schuur en erf
1861
E-369
Hendrik Gabriel van der Kraan, secretaris en gemeenteontvanger te Groenlo
Het oorspronkelijke perceel van dit adres strekte zich vroeger in zuidelijke richting uit tot ongeveer waar de Slingebeek nu stroomt, langs de huidige Slingelaan tot het punt waar deze een knik maakt. Op dit perceel stond een huis, iets verder terug van de Willemstraat, ongeveer ter hoogte van het huidige adres Slingelaan 35 (zie bijgaand kaartje). Overigens stroomde de Slingebeek vroeger vóór het perceel langs, tot deze in 1936 werd verlegd. Dit gebied heette van oudsher de Kemena.
Vermoedelijk had het perceel met het huidige adres Willemstraat 23, vroeger als adres Kemena 1. Overigens stroomde de Slingebeek vroeger vóór het perceel langs, tot deze in 1936 werd verlegd. Dit gebied heette van oudsher de Kemena.
Hier vindt u een verzameling van diverse historische landkaarten van – of met daarop – Aalten en Bredevoort, daterend uit de 16e tot en met de 20e eeuw. Klik op een afbeelding om deze te vergroten.
Oost Gelderland, ca. 1575 door Christan Sgrooten
Bredevoort, tekening uit 1597
Schetskaart van de geprojecteerde turfvaart van de Berkel naar Varsseveld door het Wolfboomsche Veen, circa 1615
Nieuwe kaart van ’t Kwartier Zutphen, 1741
Carte van de Slinge – van Bredevoort tot aan de Watermeule, 1758
Hottinger Atlas (1785-1787), fragment Aalten-Bredevoort
Kaart van de jurisdictie Aalten, 1809-1810
Kaart gemeente Aalten, 1828
Kaart der Vrije Jagt van de Havezate Walfort, 1836
Topografische kaart Aalten, 1845
Kaart gemeente Aalten, 1867
Topographische en militaire kaart van het Koningrijk der Nederlanden, Aalten, 1874 (bron: Gelderland in beeld)
Topografische kaart Aalten, 1879-1886
Dijkstraat, Aalten – Fragment kadastrale kaart, 1883
Omgeving Whemerstraat, Aalten – Fragment kadastrale kaart, 1951
Uitbreidingsplannen Aalten en Bredevoort, 1934
Duitse militair-topografische kaart Aalten, 1940-1945 (bron: Gelders Archief)
Op het gazon van de Oude Helenakerk aan de Markt in Aalten staat een bijzondere gedenksteen. De bronzen plaat op de steen vermeldt de namen van zeven verzetsstrijders binnen het georganiseerde verzet in Aalten.
Het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) ontwikkelde zich pas in de loop van de oorlog. Naarmate de maatregelen van de Duitse bezetter strenger werden, ontstonden er kleine groepjes die zich, aanvankelijk met beperkte middelen, tegen de bezetting verzetten. Naarmate de oorlog vorderde, kwamen steeds meer mensen in moeilijkheden. De kleine verzetsgroepen groeiden in kracht door de toename van het aantal leden, maar ook door de netwerken die ontstonden tussen de verschillende verzetsgroepen.
Binnen het verzet waren er twee belangrijke stromingen te onderscheiden. De eerste groep was de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers (LO). Deze groep organiseerde onder andere onderduikadressen voor joden, voor mannen die weigerden in Duitsland voor de vijand te werken, en voor verzetsmensen die zich schuil moesten houden. De LO was voor de voedselvoorziening aan de onderduikers afhankelijk van voldoende distributiebonnen. Daarvoor zorgde de tweede groep, de Knokploegen (KP). Deze bewapende groep verrichtte overvallen op distributiekantoren, probeerde de vijand op vitale punten te saboteren en bereidde zich in de laatste fase van de oorlog voor op de assistentie van de geallieerde troepen bij de bevrijding van Nederland.
In de Achterhoek, met name in de regio Aalten, Lichtenvoorde en Winterswijk, was het verzet bijzonder actief. Een deel van de verzetsmensen verloor tijdens de oorlog het leven. Zij die de barre tijd overleefden, voelden zich geen helden. Velen getuigden van de angst die ze hun leven lang mee zouden dragen. De moedige daden van het verzet staan opgetekend in verschillende boeken.
De namen van de gevallenen (klik op de links voor meer informatie):
