De Graafschapbode, 16 september 1924
Zoo menig mooi plekje is er nog aan de oevers van de Slingerbeek te vinden, waar het wemelt van vogels, vlinders en bloemen, maar het gaat niet aan ze alle in bijzonderheden te beschrijven. In Miste zijn haar zoomen betrekkelijk weinig boschrijk. Daar kronkelt ze veel door ’t open veld, langs akkerland en malsche weiden. Op verscheidene plaatsen heeft men haar bochten afgesneden, haar bedding verbreed en uitgediept. Ook tracht men haar met dijkjes te beteugelen, want in natte tijden zwelt ze snel aan tot een wild stroompje en zet dan vaak alles in haar omgeving blank.
Bij Breedevoort wordt het landschap heelemaal beheerscht door de populier. Overal oude, statige boomen en pas geplante telgen, alle slank, in lange reeksen, langs de oevers der beek, langs slooten, langs wallen en wegen. Het is er een voortdurend gewriemel van beweeglijk groen, een zacht gezwatel zonder ophouden.
In den najaarstijd, als er al veel gele bladeren op den grond liggen en de kruinen ijl zijn geworden, maken al die popels een weemoedigen indruk. Dan hoort men een droevig suizen van den wind en een zielig zuchten der dorrende loovers, in de steeds kaler wordende twijgen. Dan ligt daar het oude stadje zoo eenzaam en vergeten, tusschen de drassige broeklanden en de ondergeloopen weiden. Gedeeltelijk is die laag gelegen omgeving al ontwaterd en er wordt thans weer verder in die richting gewerkt.
In vroeger eeuwen had Breedevoort zijn belangrijkheid als vesting juist aan de ligging temidden der moerassen te danken. Toen werd hier door Staatsche en Spaansche legers gestreden om het bezit van de veste met het sterke kasteel. Breedevoort heeft veel wereldsche pracht en praal gezien, het heeft veel ellende beleefd, het heeft rampen ondervonden, — nu ligt het daar stil aan de boorden van de Slinge, gedeeltelijk verscholen achter een laatste rest van den ouden vestingwal, half omringd door de oude gracht, vol riet en ruigte, temidden van de populierenrijen, — en droomt van zijn grootsch verleden en van de ijdelheid der menschelijke berekeningen.
Een kwartiertje verder stroomafwaarts ligt het Walfort of Walvoord, een oud kasteel, waarvan het verleden ook al glorierijker is dan het heden. Eens vond men hier den zetel van den vrijgraaf, de voorzitter en leider van het geheimzinnige veemgericht, dat tot ver in de Middeleeuwen bleef bestaan. De Sleehegge heette de plek, waar onder den blooten hemel, bij rijzende zonne, zonder aanzien des persoons, werd recht gesproken. Een der vrijgraven, Bernd de Dücker, was berucht om zijn gestrengheid en zijn naam leefde nog voort in den volksmond tot op den huidigen dag.
Bij ’t Walfort neemt de Slingerbeek een zijstroompje op, een smal, onaanzienlijk beekje, de Schaarsbeek. Men wil deze verbreeden en uitdiepen, teneinde een goede afwatering te verkrijgen voor het Groote Goor. Die Schaarsbeek heeft veel natuurschoon langs haar oevers. Ze komt heelemaal uit het Korenburgerveen en stroomt een poos op de grens van het Klooster en ’t Groote Goor.
De Slingerbeek nadert Aalten en bereikt dit dorp bij „De Pol”, voorheen een der machtigste havezaten in den omtrek, thans een vervallen grootheid. — Aalten is een zeer mooi dorp, tegen de helling van een heuvel gebouwd. In de omgeving heeft men urnen gevonden, een bewijs dat het een oude nederzetting is, evenals het meer westelijk gelegen Varsseveld. Door sommigen wordt de naam Varsseveld zelfs in verband gebracht met den Romeinschen legeraanvoerder Varus.
Tusschen Aalten en Varsseveld zijn de oevers van de Slingerbeek hier en daar weer vrij boschrijk. Schilderachtige plekjes zijn er in overvloed, o.a. bij de Bleekerij en verder in den Elshoek. Niet ver van Varsseveld vond men de uitgestrekte bosschen van het landgoed De Breukelaar, maar de meeste boomen zijn thans gerooid. Verderop komt men in het houtrijke Noorderbroek en eindelijk in de bosschen van den Slangenburg. Hier kan men nog uren en uren omdwalen onder hoog geboomte en tusschen dicht struikgewas, bij bloemengeur en vogelzang.
Intusschen heeft de Slingerbeek zich in tweeën gesplitst. De voornaamste tak, de zuidelijkste, kronkelt onder den naam van Bielheimerbeek, dicht langs het kasteel Slangenburg, met zijn torens en bijgebouwen, zijn hertenkamp en boerderijen, zijn schaduwrijke bosschen, met breede lanen doorsneden.
Het meeste water van de Slingerbeek wordt meegenomen door de Bielheimerbeek, de rest gaat naar Doetinchem. De Bielheimerbeek zal haar naam wel te danken hebben aan ’t voormalige klooster Bethlehem te Gaanderen. Het werd hier in het laatst van de twaalfde eeuw gesticht door een zekeren Franco met een kluizenaar Gijselbrecht. Het houten kerkje werd door den bisschop van Utrecht in eigen persoon gewijd. De stichting kwam tot grooten bloei. Het klooster breidde zich uit, geraakte tot rijkdom, macht en aanzien. Zijn invloed liet zich tot ver in den omtrek gelden. — Daarna volgde een tijd van verval. — In de dagen van de hervorming werd het klooster beroofd en geplunderd. — De prachtige bezitting ging eindelijk langzaam te gronde. Een rijk archief is er nog van over gebleven.
In 1659 kreeg een Rotterdamsch koopman van de Staten octrooi tot het bouwen van een watermolen aan de Bielheimerbeek. Een klapperend molenrad heeft er jaar op jaar, eeuwen lang gewenteld tot in den jongsten tijd. Thans is het rad verdwenen en klinkt ook daar het puffend geluid van een zwoegende machine. Gaanderen ligt bij en tusschen zandige heuvels, rivierduinen, vanwaar men vaak mooie vergezichten kan genieten. —
Zoo zijn we dan weer eens de Slingerbeek gevolgd. Och, ’t is eigenlijk een nietig stroompje. Maar mooi is ze toch, in de lente, als de sleutelbloemen bloeien en de blanke anemonen, in den zomer als de varens en de schermbloemigen zich spiegelen in haar water, in den herfst, als de eiken pronken met bronzen en de beuken met geel- en rood-koperen loover, in den winter, als de sneeuw de velden heeft toegedekt en alles heel stil is geworden…
G.J.M.
