De Graafschapper, 18 mei 1945

Brieven uit de Graafschap

Amice,

Ik kan me voorstellen, dat je als oud-Achterhoeker, geboren en getogen in onze mooie streek, brandend benieuwd bent naar nieuws uit onze contreien en hoe we het hier met zijn allen maken. Het zal me een genoegen zijn je af en toe op de hoogte te brengen, van wat er hier alzoo gebeurd is en gaat gebeuren. Laat ik maar beginnen met te vertellen, dat we er hier in onzen Achterhoek over het algemeen goed afgekomen zijn. De Tommies die hier vlak voor Paschen uit de richting Bocholt binnenkwamen, stonden verbluft over het vriendelijke, voor het oog nog welvarende land. waarin ze, na de puinvelden van Duitschland, plotseling overgezet waren.

„Je ziet hier weer een onbeschadigd huis,” zei er een tegen me, „en je ziet warempel weer eens vriendelijke menschen, die lachen en je toewuiven! Dat hebben we de laatste maanden wel anders meegemaakt” Toch is het ons niet cadeau gegeven hoor, denk dat niet. Het laatste half jaar vooral heeft het hier aardig gespookt. Ook op politiek terrein. Het was razzia op razzia. Groenen, zwarten, landwachten, Gestapo, S.S., al dat fraais in zijn verschillende variaties hebben we hier meegemaakt. Enfin, je hebt dat zelf ook ervaren in de stad. dus je weet er alles van. Laat ik je liever vertellen, hoe we hier de bevrijding vierden, toen bekend werd, dat ons heele volk uit de slavernij verlost werd.

Ik kan dat het beste vertellen van Aalten, waar ik het toevallig zelf meemaakte, maar ik weet wel zeker, dat in den heelen Achterhoek hetzelfde enthousiasme heerschte. Moet je vandaag eens in Winterwijk komen, dat versleten werd voor een broeinest van de partij, nietwaar? Het blijkt nu pas, wat een “dun” laagje van de bevolking daar toch eigenlijk de terreur op gang hield, want er is geen een gemeente in den Achterhoek, waar je zoo uitbundig ziet vlaggen als juist daar.

De muziek was direct op de been, dat snap je. ’s Middags al trok een heele stoet met kinderen en ouderen er achteraan door de versierde straten en het was een feest om weer eens een Hollandsche marsch te hooren. De zaak hield even stil voor het huis van Jan Wikkerink. die ken je misschien nog wel van school vroeger. En anders zeg ik maar „Oome Jan”, dan weet tenminste elke onderduiker in den Achterhoek om wie het gaat. Nu, die muzikale hulde bij hem voor de deur was mijns inziens precies op zijn plaats. Want dat is nu maar een doodgewone aannemer, nietwaar? maar wat heeft die man in de oorlogsjaren een hoop gepresteerd zoo stiekum weg.

Hij was in alle stilte districtshoofd van de Landelijke Organisatie voor Onderduikers en had er de zorg voor, dat al die knapen in het leven en zoo mogelijk uit handen van de slavenjagers bleven. Hij heeft er met zijn mannetjes talloozen ondergebracht, (je weet toch dat ze daar in Aalten den naam hadden. dat er evenveel onderduikers als inwoners waren?) en waar het noodig was al die lui ook van bonkaarten te voorzien, niet alleen stadsmenschen, maar ook een heeleboel Joden en verder alles wat, met de Gestapo op de hielen, den Achterhoek kwam binnenvluchten. In samenwerking met de Knockploegen zijn er in onze omstreken heel wat distributiekantoren met een vruchtbaar bezoek vereerd en Oome Jan had daar altijd de stille, voorzichtige leiding van.

Het verbaasde dan ook niemand, toen er op een nacht juist bij hem op de stoep een kind te vondeling werd gelegd. Hij wist immers met alles en met iedereen raad en hij was nu eenmaal hèt groote plaatsingsbureau, ook blijkbaar voor babies. Enfin, die kleine hoefde niet ver te gaan, hij bleef aan hetzelfde adres, d.w.z. aan de andere kant van de voordeur, waar hij liefderijk werd opgenomen. Het was precies op den 21sten September en zoodoende werd de vondeling den volgenden morgen met een stalen gezicht officieel op het gemeentehuis onder den naam Willem Herfstink aangegeven. (Het achtervoegsel „ink” beteekent in het Achterhoeksch immers „de zoon van”). Maar den eersten dag van de bevrijding kwam de „Zoon van den Herfst” weer op zijn eigen adres, nl. bij de Jodenmeester, die met zijn vrouw dol gelukkig was, dat ze hun kleine in zoo’n gevaarlijken tijd veilig bewaard hadden geweten. Je snapt dat dat kaartje weer met echt-Achterhoeksche slimheid doorstoken was. De dokter had het kind van de ondergedoken ouders linea recta naar Oome Jan gebracht, die het al stond op te wachten achter de deur.

Het was een schrik voor de geheele streek toen ze Oome Jan eindelijk te grazen kregen. Als de heele streek het tenminste zoo gauw vernomen heeft, want de gevangenschap duurde maar een paar uurtjes. De knockploeg had het nog wel gauwer in orde kunnen maken, maar ze moesten even wachten op den dokter voor de chloroform en de dienstdoende wachtmeester van de marechaussee moest toch ook even instudeeren, hoe hij zich zoo echt mogelijk moest laten bedwelmen. Maar toen was het ook zoo gebeurd, alleen de dokter was nog anderhalf uur bezig den goeien wachtmeester tot het leven terug te roepen, want de jongens hadden hem wat al te enthousiast met de chloroform-dot bewerkt.

De rustige figuur van Oome Jan was sindsdien uit het gezicht verdwenen, maar hij had nu zooveel te meer tijd voor zijn illegale werk. De Duitschers waren als gewoonlijk ziedend en wisten niets beters te doen dan in machtelooze woede een paar handgranaten in zijn huis te gooien, dat natuurlijk finaal uitbrandde. Maar beter het huis dan Oome Jan, zei ieder getroost en zoodoende was die muziek van de week dan ook een spontane hulde vande heele bevolking. En het was zeker ook met instemming van het heele dorp, toen er later nog een paar liederen gespeeld werden voor het huis van wijlen dr. der Weduwen, die zoo ontzaglijk veel clandestiene hulp verleend heeft en in ’t bijzonder voor tal van jongens in de kampen van Bocholt en Rees een redder uit den nood is geweest. De Achterhoek weet feest te vieren, maar ook mee te leven met hen voor wie het feest onmogelijk is door schrijnende herinneringen.

Daar vertel ik je tot slot van mijn brief nog één voorbeeld van, dat je goed zal doen. Het was op een der buurtschappen, dat de muziekvereeniging rond ging langs de hoeven met schetterend feestgeschal. Maar er hing juist over deze buurtschap een schaduw. Op den laatsten dag voor de bevrijding had een voltreffer in een schuilkelder vijf kinderen uit één gezin, met nog twee oudere evacué’s, uit het leven weggerukt. De plek van die ramp lag aan den grooten weg, waar de stoet langs kwam. Maar op honderd meter van die plaats zweeg de muziek en in stilte ging men verder. En daar bij die uitgebrande schuilkelder werd toen in het ontroerende zwijgen van alle buurtgenooten dat koraal gespeeld van den 103den Psalm: Gelijk het gras is ons kortstondig leven… Daarna trok men met stille trom weer verder en eerst op grooten afstand van die plek werd de feestmuziek hervat.

Ik schrijf je dit, omdat ik weet, dat het je goed zal doen. De oorlog heeft ons niet verhard en gevoelloos gemaakt. Daar is nog ruimte in het Achterhoeksche hart voor medegevoel en stille piëteit.

Tot wederschijvens, je
GERT GROOTERS

Bron

  • De Graafschapper, 18 mei 1945 (via Delpher)

Reacties

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Let op: je reactie wordt openbaar getoond. Vragen, aanvullingen en/of correcties proberen wij zo spoedig mogelijk te verwerken. Daarna worden ze verwijderd, om ‘vervuiling’ te voorkomen. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *