De oudste nog bestaande delen van de boerderij zijn in de tweede helft van de 18e eeuw gebouwd. Het woonhuis en de verlenging van de deel zijn in 1906 gebouwd. Tevens is de rechter schuur op stevige karren aan één stuk van de voorzijde van het nieuwe woonhuis naar rechtsachter de deel verplaatst. Deze schoppe is tegen de al bestaande schuur aan gebouwd.
In het boek Nazareth van Jos Wessels staat dat er in 1780 een Coenraad ten Have woonde op deze boerderij, vandaar de naam. Een dochter van hem, Dora, trouwde in 1785 met Derk Hendrik ter Maat. Daar weer een dochter van, Theodora, trouwde met Jannes te Molder uit Zieuwent.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
A-389
Janus te Molder, landbouwer
870 m² huis, schuur en erf
Bewoners
Eerst bekende bewoners:
Coenraad ten Have (Lichtenvoorde, 16-10-1729), trouwt op 20-07-1753 in Bredevoort met Helena Tieltjes (Bocholt), weduwe van Antonij Bennink
Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:
Derk Hendrik ter Maat (– Bredevoort, feb. 1794) Dora ten Have (Bredevoort, 27-04-1755 – Aalten, 09-05-1836)
Dora ten Have (Bredevoort, 27-04-1755 – Aalten, 09-05-1836)
Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:
Jannes te Molder (Zieuwent, 06-05-1787), trouwt op 02-09-1820 in Lichtenvoorde met Antonetta ter Maat (Kruiskapel, 18-08-1789), d.v. Derk Hendrik ter Maat en Dora ten Have
De Freriksschure is een oude Saksische dorpsboerderij, gelegen achter het pand Markt 14, dat direct aan de Markt staat.
De Freriksschure dankt zijn naam aan Harmen Jan Freriks, ‘heel- en vroedmeester’, die jarenlang in het herenhuis Markt 14 heeft gewoond en de schuur als koetshuis gebruikte. Sinds 1985 is de ruimte ingericht als agrarisch museum, en is tegenwoordig onderdeel van het Nationaal Onderduikmuseum.
Er is gereedschap te zien dat door boeren rond 1900 gebruikt werd. Tot de deelcollectie behoort gereedschap men gebruikte voor agrarische ambachten, zoals melkverwerking, huisslacht, grondbewerking en de oogst. Ook is er gereedschap opgesteld die een beeld geven van de ambachten die nauw verbonden waren met het boerenbedrijf, zoals een zadelmakerij, radmakerij en klompenmakerij.
Er zijn karren en rijtuigen te zien. Bovendien wordt getoond welke werkzaamheden er in de huisnijverheid werden uitgevoerd, zoals het verwerken van vlas tot linnen en de ‘wasstraat’ (het wassen van textiel). Tenslotte is er een huiskamer en een ‘rommelzolder’ ingericht. Topstuk is de radmakerij die in zijn compleetheid heel zeldzaam is.
Eigenaren
Kadaster 1832
Aalten I1064 Jan Willem Arentzen gem. ontvanger te Aalten
In februari 1963 werd dit boerderijtje op de hoek van Polstraat en de Bonifaciusstraat door de gemeente Aalten aangekocht van de weduwe Scholten, waarschijnlijk al met de bedoeling om het te slopen en op het terrein een nieuw politiebureau te realiseren alsmede woningen. Het politiebureau kwam begin jaren 1970 gereed en bleef hier gevestigd tot 2018. Tegenwoordig zit er in het voormalige politiebureau een tandartsenpraktijk.
Rond 1500 dreven de gebroeders Pannekoek een papiermolen op de Zilverbeek in Barlo. De molen zou ongeveer 250 meter ten westen van boerderij ’t Markerink hebben gestaan, “waar thans een driehoekig bosperceeltje ligt“, waar het toegangspad naar de boerderij Den Blauwen de Zilverbeek kruist en direct ten oosten waarvan de beek is verbreed.
Het Zilverbeekje werd geroemd om zijn heldere water en men was in staat om er helderwit papier mee te maken. Toen er door de landeigenaren in de omgeving steeds meer sloten werden gegraven om de afwatering te verbeteren, droogde de Zilverbeek in de zomer echter langzaam uit. Rond 1560 werd de molen verbouwd tot pottenfabriek.
De voormalige papiermolen / pottenfabriek en/of het daarbij behorende huis werd naar verluid rond 1860 afgebroken. De bewoners verhuisden naar een nieuw huis aan de Aladnaweg.
In en rond Aalten komt de familienaam Pa(m)piermolen nog steeds voor.
Archieven
Liberale Gifte 1748
Bewoners
Eerst bekende bewoners:
Geert Bullens alias Meijnen alias Papiermoolen (Aalten, 08-07-1677 – Barlo < 1743), trouwt op 25-03-1708 in Aalten met Hendersken Hillen (Barlo)
Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:
Jan (Gerrit Jan) Vervelde alias Pampiermo(o)le (Aalten, 10-06-1714 – Barlo, 16-01-1802), trouwt (1) op 29-06-1743 in Aalten met Beerndeke(n) Meijnen alias Papiermoolen (Aalten, 31-07-1718 – Barlo <1764)
Volgende bewoners, weduwnaar en 2e echtgenote:
Jan (Gerrit Jan) Vervelde alias Pampiermo(o)le (Aalten, 10-06-1714 – Barlo, 16-01-1802), trouwt (2) op 28-01-1764 in Aalten met Griete Ligterin(k/g) (Aalten, 17-03-1729 – Barlo, 08-03-1794)
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Jan (in de) Pa(m)piermole(n) (Barlo, ca. 1746 – Barlo, 19-02-1813), trouwt op 02-07-1786 in Aalten met Janna Willemina Graven (Aalten, 14-11-1762 – Barlo, 06-02-1813)
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Jan Willem Pampiermole (Barlo, 21-03-1789 – Barlo, 13-03-1858), trouwt op 26-06-1814 in Aalten met Hendrika Vossers (Barlo, 03-10-1784 – Barlo, 03-06-1846)
Bevolkingsregister 1823-1850
“Pampiermole”
Barlo 45a
Jan Willem Papiermole (Barlo, 21-03-1789 – Barlo, 13-03-1858) Hendrika Vossers (Barlo, 03-10-1784 – Barlo, 03-06-1846)
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Jan Hendrik Papiermolen (Barlo, 30-06-1815 – Barlo, 01-05-1897) Berendina Gutters (Aalten, 11-02-1806 – Barlo, 05-12-1871)
Jan Hendrik Papiermolen (Barlo, 30-06-1815 – Barlo, 01-05-1897) Berendina Gutters (Aalten, 11-02-1806 – Barlo, 05-12-1871)
Zij zijn vermoedelijk eind deze periode verhuisd naar de ‘Nieuwe’ Papiermolen aan de Aladnaweg. Het verloop van de huisnummering ondersteunt deze theorie.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
De Ahof of De Pol is een verdwenen havezate en voormalig landgoed aan de rand van het dorp Aalten. In oude geschriften wordt het vermeld als ‘Hof ten Ahave’, wat later werd afgekort tot Ahof. De naam is afgeleid van het woord ‘aa’ (water), dus Hof aan het water.
Vroege geschiedenis
De Ahof werd voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1281, horig aan de heerlijkheid Bredevoort. Later werd het in leen gegeven aan de Graaf van Lohn, die zetelde op het slot in Stadtlohn. Van het oorspronkelijke landgoed en havezate, boerderij en bijbehorende watermolen is weinig bewaard gebleven. Het is dan ook niet bekend hoe de oude havezate eruitzag.
De huidige monumentale herenboerderij ‘De Pol’ dateert uit 1743. Het is één van de oudste bouwwerken van Aalten en was lange tijd ook één van de voornaamste boerderijen. De naam ‘De Pol verwijst naar een verhoging in het landschap.
Gracht en watermolen
Aan het begin van de 20e eeuw schreef de Rotterdammer P. van de Weele een boekje over de havezathe. De oudste bewoonster die hij kon achterhalen was de weduwe Trijne van Ahave, die er in 1529 woonde. De naam van haar echtgenoot bleef echter onbekend.
Van der Weele schreef dat de gracht rond het gebouw nog niet zo lang daarvoor was gedempt. De gracht stond in verbinding met de Slingebeek. Aan de westkant van de havezathe stond een watermolen, die uit twee gebouwen bestond aan weerszijden van de beek. De molen diende zowel als koren- en oliemolen, maar raakte eind 19e eeuw in verval. In 1901 werden de molen en bijbehorende gebouwen door de gemeente gesloopt.
In de tijd dat Van der Weele het boekje over de havezathe schreef was Engelbartha Hendrika Arentzen de laatste van het geslacht dat lang op het huis heeft gewoond. Begin 20e eeuw kwam De Pol in bezit van de familie Prinsen, met Hente Prinsen als laatste bewoner.
Sociale functie
Burgemeester Bekius heeft zich ingezet om het gebouw in zijn oorspronkelijke staat te behouden. Door de eeuwen heen heeft De Pol een sociale functie vervuld. Eeuwen geleden was het een belangrijke ontmoetingsplaats omdat de voornaamste boer er woonde. In de Franse tijd was het een verzamelplaats voor verzetsactiviteiten en in 1906 het decor van de eerste voetbalwedstrijd in Aalten. In 1988 kreeg De Ahof een nieuwe bestemming als kinderboerderij.
Archieven
Verpondingskohier 1647
Reiner Grievinck Schulte ten Ahave. Huis end schuijr op 18 dlr. 27 – 0 -. Een hof groot 3 sp. gesaeis 9 – 0 -. t’Blijck 3 mdr. gesaeis 25 – 0 -. Op t’Bergh stuck 2 1/2 mdr. 20 – 16 – 8. Rovenkampken 2 sch. 4 – 3 -. t’Weideken an t’Blick 3 sch. 6 – 4 – 8. Klouvers camp 5 sch. 10 – 8 -. Den Meulencamp 1 mdr. 8 – 6 – 8. Inslagh t’Seechfrede gnt., 3 koeweidens is in de Haert angegeven. Op den Esch 2 sch. gesaeis 4 – 3 -.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-185
Roelof Arentzen, assessor
2940 m² huis, schuur en erf
1881
I-185
Bernardus Arentzen, kunstdraaijer
2940 m² huis en schuur
1894
I-4561
Engelbartha Hendrika Arentzen
6411 m² huis, erf en tuin
Bewoners
Eerst bekende bewoners:
Reijntgen ten Ahoff (Aalten – Aalten, 1567), trouwt (1) < 1542 met Styne to Kortbeck (Heurne – Aalten, 1549/1550), d.v. Johan en Alyth te Cortbeeck (2) met Hilleken
Volgende bewoners, dochter van Reijntgen en Stijne en schoonzoon:
Johan Grevinck (Aalten – Aalten < 1598), z.v. Berent en Hermannen Grevinck Stijne ten Ahoff / Ahave (Aalten – Aalten, 1623)
Volgende bewoners, weduwe en 2e echtgenoot:
Herman ten Poelhuijs (Meddo – Aalten, 1601), z.v. Coene Harmelinck alias ten Poelhuijs (den Olden) Stijne ten Ahoff / Ahave (Aalten – Aalten, 1623)
Volgende bewoners, zoon van Johan en Stijne en schoondochter:
Reiner Gr(i)evinck (Aalten) Hendrixken Theben (Winterswijk), d.v. Johan Theben en Joist Lebbinck
Reijner wordt tussen 1601 en 1664 als Scholte genoemd (Hofboek).
Volgende bewoners, zoon:
Gijsbert Gr(i)evinck (Aalten, ca. 1606 – Aalten, 1665/1666)
Gijsbert Reinerszoon Gr(i)evinck is in 1636 hofhorig en is dan 30 jaar oud (Hofboek).
Volgende bewoners, zoon en schoonzoon:
Berent Gr(i)evin(c)k (Aalten – Aalten, 1700/1701), trouwt (1) op 01-04-1667 in Aalten met Jenneken Scha(a/e)rs (Aalten – Aalten, 1678/1679) (2) op 05-03-1679 in Aalten met Gerritjen Locken (Aalten)
Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:
Berent Arentsen (Varsseveld), trouwt op 11-12-1701 in Aalten met Janna Gr(i)evink (Aalten – Aalten < 1748)
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Roelof Aren(t/z)sen (Aalten, 23-01-1707 – Aalten, 1744-1747), trouwt op 26-12-1731 in Aalten met Barta Willemina (te) Bak (Aalten, 25-11-1714 – Aalten, 04-04-1771)
Volgende bewoners, weduwe en 2e echtgenoot:
B(e/a)rent ter Dam (Aalten, 01-11-1716 – Aalten, 10-03-1796), trouwt op 13-05-1747 in Aalten met Barta Willemina (te) Bak (Aalten, 25-11-1714 – Aalten, 04-04-1771)
B(e/a)rent was een neef van Roelof Aren(t/z)sen.
Volgende bewoners, zoon van Roelof en Barta Willemina en schoondochter:
Bernardus Arent(z/s)en (Aalten, 19-07-1733 – Aalten, 26-09-1780), trouwt (1) op 22-04-1758 in Aalten met Janna Geertruid Roerdink (Winterswijk, 02-11-1738 – Aalten, 27-07-1767)
Bernardus volgt vanaf zijn huwelijk met Janna Geertruid Roerdink zijn stiefvader Berend ten Dam op als scholte van de Ahof. Op 17-12-1760 vernieuwt hij de daarvoor vereiste leeneed. Bernardus wordt op 07-10-1777 als voogd van Roelof genoemd. Verder is hij na het overlijden van zijn zuster Johanna Willemina voogd over haar kinderen. Bernardus wordt op 30-09-1780 begraven te Aalten. De kinderen Grada, Roelof en Willem Lodewijk worden in het testament van zijn tante Gesina van 20-04-1785 genoemd (RA Bredevoort inv.nr. 601 besloten testamenten).
Volgende bewoners, weduwnaar en 2e echtgenote:
Bernardus Arent(z/s)en (Aalten, 19-07-1733 – Aalten, 26-09-1780), trouwt (2) op 20-08-1768 in Aalten met J(oh)anna Willemina Hijink (Winterswijk, 11-02-1751 – Aalten, 23-11-1808)
Volgende bewoners, weduwe en 2e echtgenoot:
Garrit Jan Roerdink (Winterswijk, 26-02-1744 – Aalten, 09-01-1817), trouwt op 18-07-1784 in Aalten met J(oh)anna Willemina Hijink (Winterswijk, 11-02-1751 – Aalten, 23-11-1808)
Garrit Jan was een broer van Janna Geertruid Roerdink.
Volgende bewoners, zoon van Bernardus en Janna Geertruid en schoondochter:
Roelof Arent(s/z)en (Aalten, 12-08-1763 – Aalten, 07-10-1849), trouwt op 18-07-1784 in Aalten met Johanna Harmina L(i/e)essink alias Roerdink (Winterswijk, 11-02-1761 – Aalten, 01-12-1840)
Roelof en Johanna Harmina waren neef en nicht.
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Bernardus Arent(s/z)en (Aalten, 19-10-1788 – Dorpbuurt, 10-05-1840), trouwt (1) op 20-08-1811 in Aalten met Josi(e)na Aleida te Lintum (Woold, 12-12-1789 – Woold, 01-03-1823)
Bernardus vertrok rond 1820 naar Winterswijk, keerde na het overlijden van zijn vrouw terug naar Aalten en woonde na zijn 2e huwelijk in 1827 op Rikkers in Dorpbuurt.
Fragment kadastrale kaart, 1883De Pol met gracht, ca. 1900Opregte Haarlemsche Courant, 26 juli 1834Familie Prins op de PolDe Tijd, 20 maart 1904De Graafschapbode, 13 april 1904Aaltensche Courant, 23 juni 1933Graafschapbode, 24 maart 1973
Het Luutenshuus was een dorpsboerderij daterend uit 1680, op de hoek Haartsestraat-Polstraat in Aalten. Het werd in 1963 afgebroken.
Het was een zeer markant pand, met z’n grote dubbele deur, houten voorgevel, z’n stoep van kleine veldkeitjes en de oude lindeboom. Op de toogbalk boven de ‘enddeure’ van de boerderij stond de tekst: “O Godt laet ons beerven een eerlick leven en een salich sterven Anno 1680 den 11 juni 8“. De toogbalk is voor het nageslacht bewaard gebleven en is te vinden in de Freriksschure, nu onderdeel van het Nationaal Onderduikmuseum aan de Markt in Aalten.
Het Luutenshuus werd, samen met nog vier andere woningen, in 1963 afgebroken om de Haartsestraat te kunnen verbreden en Polstraat recht door te trekken richting Bredevoortsestraatweg. Op het vrijkomende terrein werd in 1965 Garage Langwerden gebouwd.
Sloop
In een krantenbericht uit het begin van de jaren 1960 lezen we het volgende:
Oude Aaltense plekjes gaan verdwijnen. “Luitenhuis wordt afgebroken”
… Een belangrijke verkeersverbetering kan in Aalten op het kruispunt Prinsenstraat-Haartsestraat tot stand komen nu het erg in de weg staande pakhuis bij cafe Prins-schiller is verdwenen. De Haartsestraat zal nu verbeterd worden, en er zal meteen een oplossing worden gezocht voor een ander probleem, de aansluiting op de Haartsestraat vanaf de Polstraat, waar ook de Ormelstraat op hetzelfde punt op de Haartsestraat aansluit. De Polstraat zal nu verlegd worden. Voor de daartoe benodigde grondaan- en verkopen heeft inmiddels de gemeenteraad toestemming gegeven.
Het resultaat zal zijn dat de Polstraat zal worden verlegd, en dat het op de hoek van de Haatsestraat-Polstraat staande oude boerderijtje, het zogenaamde ‘Luitenshuis’ zal verdwijnen. Hiertoe is besloten nadat monumentenzorg een rapport over dit boerderijtje was opgemaakt, waarin duidelijk werd gesteld dat er zoveel aan dit gebouw is veranderd dat het op de achtergevel na geen enkele historische waarde meer heeft. Monumentenzorg heeft dan ook de raad gegeven tot afbraak over te gaan daar herstel in de oude toestand bijna ondoenlijk is en geweldige bedragen zal gaan kosten.
Als begin 1963 met de vernieuwing van de Haartsestraat zal worden begonnen zal ook op dit punt Aalten een geheel nieuw gezicht krijgen.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1832
I-173
Gerrit Hendrik Smalbraak
220 m² huis en erf
1860
I-2603
Jan Steven Schaars Prins, Rijks-Veldwachter
290 m² huis en erf
1895
I-2603
Johanna Elisabeth Prins
290 m² huis en erf
1898
I-2603
Gerrit Jan Luiten, timmerman
290 m² huis en erf
Bewoners
In de jaren dertig van de vorige eeuw heeft de heer Stoltenborg er gewoond en vandaar uit handel gedreven op Duitsland. Dat deed hij met paard en wagen. Hij handelde in groente en fruit. Nadat hij verhuisd was naar de Bodendijk 36 is het pand nog bewoond geweest door verschillende families, onder andere aan de linkerzijde door de familie Horn, die in de jaren vijftig naar Canada is geëmigreerd.
Eerst bekende bewoners:
Jan Lui(j)ten / Lutten (Aalten 15-07-1708 – Aalten 08-02-1793), trouwt op 20-05-1735 in Aalten met Henderske(n) Schurink / Schuijring (Aalten 26-01-1710 – Aalten 11-04-1789)
Locatie Luutenshuus – bron: hisgis.nlFragment kadastrale kaart, 1966 (oude + nieuwe situatie)De toogbalk boven de ‘enddeure’Tubantia, 3 maart 1956Dagblad Tubantia, 6 augustus 1963
Deze naam vinden we zowel in het bevolkingsregister van 1823 en, na een perfect aaneengesloten bewonersgeschiedenis, in het adresboek van 1967. In 1967 werd het adres van deze woning Bijnenweg 1.
Kadastrale kaart uit 1985 met huisnummers uit 1967 (fouten voorbehouden)Fragment kadastraal leggerartikel, perceel O-847 (1976-1986)Arnhemsche Courant, 3 september 1909Aaltensche Courant, 4 september 1909Aaltensche Courant, 18 september 1909Aaltensche Courant, 25 september 1909
