Hendrik Jan Bennink (Aalten, 12-01-1839), klompenmaker (1) Johanna ten Barge (Lichtenvoorde, 26-07-1836) (2) Johanna Geertruid Koenders (Dale, 03-06-1850)
Het pand Lichtenvoordsestraatweg 3 vormt door zijn forse bouwmassa en statige hoekpilasters een beeldbepalend element in dit deel van de straat. Het gebouw dateert oorspronkelijk uit circa 1880 en werd tijdens een tweede bouwfase verhoogd met een extra verdieping, verbreed en voorzien van een kleine winkelpui. Door de jaren heen zijn enkele gevelopeningen aangepast. Dit heeft echter geen afbreuk gedaan aan de karakteristieke en statige uitstraling van het gebouw.
In het gebouw was medio vorige eeuw de kruidenierswinkel van de familie Wennink gevestigd, die later werd opgevolgd door een Centra-winkel van de familie Willink. Begin jaren zestig openden de heer en mevrouw Willink vervolgens een Spar-winkel aan de Meidoornstraat. Later zat hier de doe-het-zelfzaak van Sikking.
In 1926 werd de bestaande winkel-woning met bakkerij van G.J. Heersink uitgebreid en gemoderniseerd. De huidige gevels dateren uit deze periode en zijn een ontwerp van architect J. van der Schaaf uit Winterswijk.
Het pand heeft een markante hoofdvorm met een terugliggend bouwdeel links. Opvallend zijn daarnaast het markante subtiele siermetselwerk en de rond de (voormalige) pui uitgevoerde uitgemetselde details. In de voorgevel prijkt bovendien nog het woord „Bakkery‟, verwerkt in het metselwerk.
Hoewel de invullingen van de vensters grotendeels vernieuwd zijn en de oorspronkelijke indeling en invulling van de voorgevel op de begane grond slechts nog op hoofdlijnen aanwezig is, heeft het pand zijn karakteristieke uitstraling niet verloren. In de huidige staat is de oorspronkelijke functie van bakkerij met bovenwoning goed herkenbaar gebleven. Door de opmerkelijke hoofdvorm en de karakteristieke detaillering speelt het pand een beeldbepalende rol in dit gedeelte van de Lichtenvoordsestraatweg. Bovendien geeft het een goed beeld van de ontwikkeling van de „bewinkeling‟ van de dorpskern en de modernisering van het winkelbestand.
Van de vele Joodse inwoners van Aalten met de achternaam Van Gelder zijn er verschillende in Sobibor omgekomen. Zij waren allemaal nakomelingen van Aron Gompert en Sara Joseph, neef en nicht uit een oud geslacht van Aaltense Joden. Aron Gompert nam in 1813 de naam Van Gelder aan. Zijn kleindochter Scheune, geboren in 1831, kreeg op 22 september 1865 een buitenechtelijk kind, Philip, die in de volksmond Abraham van ’t Seurken werd genoemd. Philip werd koopman in manufacturen.
Nadat zijn eerste vrouw Esther Schenk, geboren 20 september 1860 in Schoonhoven, op 9 oktober 1906 was overleden, trouwde hij in 1907 met Elise Cohen, geboren op 4 april 1876 in Neustadtgödens. Zij was een zuster van Moritz Cohen, die na zijn vlucht uit nazi-Duitsland in 1933 korte tijd met zijn gezin bij haar in huis heeft gewoond, op het adres Lichtenvoordsestraatweg 17. Het huis waarin zij woonden bestaat niet meer; de plaats waar het stond werd later in gebruik genomen door tuincentrum Voskuil. Rechts van het verdwenen huis werd later een nieuw huis gebouwd dat huisnummer 17 kreeg.
Philip en Elise hadden geen kinderen; wel hadden zij een pleegzoon, Joseph Backs, geboren 27 januari 1919 in Utrecht. Elise was ernstig gehandicapt. Ze werd met haar echtgenoot op 10 april 1943 per taxi naar Westerbork vervoerd. Met dezelfde taxi reisde ook Karoline Japhet-Eppstein mee, de hoogbejaarde schoonmoeder van Elise’s broer Moritz Cohen. Kort daarna werden mevrouw Japhet en het echtpaar Van Gelder afgevoerd naar Sobibor, waar zij op 23 april 1943 om het leven werden gebracht.
Enkele dagen na hun vertrek werd het huis leeggeroofd. Op de inventarislijst stond ook de invalidewagen van de zwaar gehandicapte vrouw.
Jozef Backs werd geboren 27 januari 1919 in Utrecht. Zijn moeder was Anna Backs, de vader wordt niet vermeld. Hij was de pleegzoon van Philip van Gelder en Elise van Gelder-Cohen. Wanneer hij in hun gezin gekomen is, weten wij niet.
Jozef was verloofd met Esther Alter, geboren op 14 september 1923. In april 1942 woonde zij nog bij haar ouders in de Scheldestraat 40 in Den Haag. Op 24 juli 1942 vroeg Jozef voor zijn aanstaande vrouw een verhuisvergunning aan van ’s Gravenhage naar Aalten. De reden was dat zijn stiefmoeder een been was afgezet en dat zij daarom verzorging behoefde. Hoewel de chef veldwachter vond dat dit verzoek uit sociale overwegingen ingewilligd moest worden, is er nooit uitvoering aan gegeven.
Samen met haar ouders, Eliza Alter en Grietje Alter-Davidson, is Esther korte tijd later weggevoerd naar Westerbork. Toen Jozef dit hoorde is hij vrijwillig naar Westerbork gereisd om zich bij hen te voegen. Esther en haar moeder zijn beiden in Auschwitz omgebracht op 5 november 1942, haar vader Eliza op 7 februari 1945 in Midden Europa. Jozef zelf is omgebracht op 30 september 1942, eveneens in Auschwitz. Hij was 23 jaar oud en Esther 19 jaar.
Ter nagedachtenis aan Philip, Elise en Jozef zijn er op 13 februari 2015 drie Stolpersteine gelegd in de bestrating voor dit adres.
In de Liberale Gifte van 1748 komen in het 3e rot van Barlo vier echtparen Oonk / op Oonk direct na elkaar voor in onderstaande volgorde:
Jan te Kampe alias Oonk, trouwt in 1721 met Henderse Tjeinck
Gerrit Jan Deunk alias Oonk, trouwt in 1746 met Aeltje Hillen
Jan H(uij/oi)tink, trouwt in 1732 met Hendersken Kuntjes alias Huiskes
Herman Oonk alias Drentel, trouwt in 1745 met Enneken te Kleine Bogt
Deze echtparen zullen bewoners van Oonk (in de Wal), Oonk (I) en Oonk (II) geweest zijn die in het 3e rot lagen. In het 4e rot woonde Wander Oonk (trouwt op 1748 met Willemina ten Elsen). Hij wordt in de Liberale Gifte nog als ongetrouwd genoemd. Als hij na zijn huwelijk in het 4e rot is blijven wonen moet hij op Oonk (III) hebben gewoond (zijn moeder bezat in 1732 land ‘op Huernink’, dat in het 4e rot lag).
Nakomelingen van het bovengenoemde 2e echtpaar woonden begin 19e eeuw zowel op Oonk (I) als op Oonk (III), terwijl de bewoners van Oonk (II) in het begin van de 19e eeuw nakomelingen waren van het 3e echtpaar.
De bewonersreeksen van de vier boerderijen Oonk tot 1823 zijn opgesteld op basis van de volgende veronderstellingen:
De vier genoemde echtparen woonden op Oonk (in de Wal), Oonk (I) of Oonk (II) in het 3e rot
Wander Oonk en Willemina ten Elsen woonden op Oonk (III) in het 4e rot
De volgorde waarin de vier echtparen in de Liberale Gifte worden genoemd is niet willekeurig, maar hangt samen met de plek waar ze woonden
De laatste twee van de vier genoemde echtparen deelden hetzelfde huis
Eerst bekende bewoners:
Joost te Drentel alias Oon(c)k (Aalten, 22-08-1669 – Barlo < 1745), trouwt (1) op 12-12-1697 in Aalten met Geesken Oonck / Ooink (Barlo – Barlo < 1722), Geesken kwam van Oonk I. (2) op 01-02-1722 in Aalten met Engele Steenkamp (Lichtenvoorde – Barlo > 1748)
Volgende bewoners:
Jan H(uij/oi)tink (Vragender), trouwt op 20-04-1732 in Lichtenvoorde met Hendersken Kuntjes alias Huiskes (Vragender)
Volgende bewoners, zoon van Joost en Enneken en schoondochter:
Herman Oonk alias Drentel (Aalten, 22-11-1722 – Barlo, 20-02-1778), trouwt op 01-08-1745 in Aalten met Enneken te Kleinebogt / Kleine Bogt (Avest – Barlo, 01-11-1785)
Volgende bewoners, zoon van Jan en Hendersken en schoondochter:
Jan Barent H(oi/ui)tink (Barlo – Lichtenvoorde, 15-04-1797), trouwt op 26-04-1755 in Aalten met Maria te Haar (Lichtenvoorde, 25-08-1727 – Lichtenvoorde, 21-01-1792)
Jan Barent en Maria woonden na 1770 op De Haar in Den Bosch, Lichtenvoorde.
Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:
Jan Derk O(o/e)nk (Aalten, 07-07-1754 – Barlo, 14-05-1817), trouwt op 10-05-1782 in Lichtenvoorde met Hendersken H(ui/eu/oi)tink (Aalten, 07-01-1769 – Barlo, 21-08-1813)
Jan Derk en Hendersken woonden eerder op Oonk III.
‘Boerderij- en Veldnamen in Aalten’ vermeldt deze boerderij als ‘Lege Bokkel’. In de volksmond staat de boerderij echter bekend als ‘Oberink’, omdat bewoner Hendrik Jan Mateman van Oberink in Lintelo kwam.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
m²
Bewoners
Eerst bekende bewoners:
Barent / Berend We(e)vers (Aalten, 05-12-1751 – Barlo, 01-03-1836), trouwt op 19-08-1787 in Aalten met Aaltjen Hofste(d)e (Dale, ca.1762 – Barlo, 31-01-1836)
Barent / Berend en Aaltjen kochten op 25-04-1788 ‘een kampjen of hof met een huijs daarop staande en geleegen, bij het goed Bokkel, aan de eene zijde naast het Bokkelder inslag en aan de ander zijde naast zijn land‘ voor 495 guldens van Jan Hendrik Leelant alias Lubbers (op Lubbers) en zijn vrouw Aaltje Wijnveen (Overdrachtsbelasting, 50e penning).
Volgende bewoners, zoon en schoondochter:
Jan Hendrik Wevers (Barlo, 01-04-1788 – Barlo, 28-07-1839), trouwt op 09-02-1822 met Janna Geertruid Rengelink (IJzerlo, 10-10-1794 – Dale, 30-12-1860)
Janna Geertruid en haar kinderen verhuisden naar ’t Grievink (Mekkinkmaat) in Lintelo waar haar zwager en zuster Lambertus ter Haar en Dersken Rengelink woonden.
‘G.W. Westendorp & Zoon, Grossiers in Rijwielen en Onderdeelen, Import – Export’ staat nog steeds op de gevel van dit pand. Onder de merknaam ‘Westa’ monteerde het bedrijf zelf fietsen waarbij de frames in de jaren ’70 betrokken werden bij Van Raam dat destijds ook in Aalten zat (nu in Varsseveld).
Het forse voormalige bedrijfspand werd gebouwd in 1923 in behouden traditionele baksteenarchitectuur. Aan het eind van WO2 deed dit pand tijdelijk dienst als noodziekenhuis.
Na het beëindigen van het bedrijf is het pand in 1993 verbouwd tot appartementen. Tijdens deze renovatie zijn het oorspronkelijke exterieur en de hoofdvorm van het gebouw zoveel mogelijk gerespecteerd.
Hoewel de invullingen van de vensters en ingangen vernieuwd zijn heeft het pand zijn authentieke karakter niet verloren. Het uit de bouwtijd daterende tableau met in stucwerk uitgevoerde bedrijfsnaam herinnert, samen met de intacte hoofdvorm van het gebouw, nog duidelijk aan de oorspronkelijke functie van het pand. Hierdoor, maar ook door de wat terugliggende en vrijstaande ligging, neemt het gebouw een zeer beeldbepalende positie in binnen dit gedeelte van de Lichtenvoordsestraatweg.
Het pand is gesitueerd op de hoek van de Lichtenvoordsestraatweg en de Prinsenstraat. Het pand is opgericht in 1921 voor J.G. Debbink als winkel met bovenwoning. Architect B. Wikkerink leverde het ontwerp in traditionele baksteenarchitectuur met een sobere detaillering in Amsterdamse Schoolstijl. De ingang van de winkel op de begane grond bevond zich op de afgeschuinde hoek van het pand.
De winkelpui is verlevendigd met markant uitgemetselde decoratieve elementen. Hoewel de invullingen van de winkeltoegang en woningtoegang zijn vernieuwd, heeft het pand zijn karakteristieke uitstraling behouden. Het vormt zo aan het begin van de Lichtenvoordsestraatweg een beeldbepalend element. Bovendien geeft het een goed beeld van de ontwikkeling van de „bewinkeling‟ van de dorpskern van Aalten en de modernisering van het winkelbestand.
Ooit zat hier de manufacturenwinkel van Debbink, ook wel genaamd “De Wolbaal”, later het fopwinkeltje van mevrouw Grievink, Goeie Grutten, het kantoor van de Aalten Vooruit. Daarna zat Aladna FM nog enkele jaren in dit pand.
Aaltensche Courant, 2 september 1905De Graafschapper, 15 oktober 1926Nieuwe Aaltensche Courant, 8 december 1933
Beheer toestemming
Om de beste ervaringen te bieden, gebruiken wij technologieën zoals cookies om informatie over je apparaat op te slaan en/of te raadplegen. Door in te stemmen met deze technologieën kunnen wij gegevens zoals surfgedrag of unieke ID's op deze site verwerken. Als je geen toestemming geeft of uw toestemming intrekt, kan dit een nadelige invloed hebben op bepaalde functies en mogelijkheden.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door je Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een site of over verschillende sites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
