Vosheurne

Veenweg 6 (a), Lintelo

Beschrijving

Al ruim twee eeuwen wordt de Vosheurne in Lintelo bewoond door de familie Wissink. Reint Wissink, telg van het gelijknamige goed in Sinderen en gehuwd met Gertruy Lammers, kwam in 1770 als pachter, nadat de vorige bewoner vanwege een moord was onthoofd. De kerk, waarvan Reint de Vosheurne pachtte, stelde als voorwaarde dat hij een nieuw huis moest bouwen. Dat deed hij negen jaar later.

De Vosheurne aan de Veenweg staat op de plaats waar ooit een kasteel(tje) zou hebben gestaan. Het zou een van de drie adellijke behuizingen geweest zijn die Aalten rijk was, afgezien van de prangende vraag of op De Neeth in Barlo ook eens een dergelijk slot stond. De naam duidt op een heurne oftewel hoek waar vossen zaten. Volgens overlevering staat de huidige boerderij Vosheurne op de plaats van het voormalige koetshuis. Ze draagt op de vernieuwde voorgevel het jaartal 1779. In het oude gedeelte zit nog een schouw van wand (met leem besmeerd vlechtwerk) boven een haard met fraaie tegeltjes. Ook had het huis vroeger een gewelfde kelder.

Funderingen

Aan de westkant van de boerderij zaten vroeger zware funderingen. De grootvader van de huidige bewoner Hendrik Wissink heeft veel steenbrokken uit de grond gehaald en fijngeslagen tot puin voor wegverharding. De stenen waren volgens grootvader Wissink van de balzaal. Dat kon hij natuurlijk niet zeker weten, maar het bewijst wel dat hij een hoge dunk had van het slot dat er ooit stond. Een gracht met brug had het kasteel(tje?) in ieder geval wel. In de bodem is ook oude bestrating teruggevonden. In de oorlog was die droge gracht wel handig, want de onderduikers konden er bij een Duitse razzia ongezien door wegkomen. De bedding was niet diep maar wel zo’n twaalf meter breed. Ze is bij de ruilverkaveling in 1969 gedicht en vervangen door een gewone watergang.

Een opgegraven vaas van Keuls bakwerk, versierd met een opgaande zon en de initialen G.R. is nog in het bezit van de familie Wissink. Ook zijn er koperen kandelaars uit de grond opgedolven die nog prachtig gaaf zijn. Dat het kasteel al vroeg verdwenen moet zijn, blijkt uit het gegeven dat al in 1618 ene ‘Roeloff in die Vosshoerne’ de boerderij van de kerk pachtte. In hetzelfde jaar pachtte Derck in die Vosshoerne het Vosshoernes Kuiper. Dit duidt erop dat er toen twee boerderijen waren, waarnaar de bewoners zich noemden. Latere Vosheurne-bewoners waren de families Raehoorn, Greven, Tannemaat, Damshof of Deemshof en vervolgens Wissink.

Moord

De Vosheurne kwam in 1770 in het nieuws door de moord op ‘moeje’ Hendersken Tannemaat. De inwonende tante kon slecht overweg met bewoner Harmen Brunsink en diens vrouw Gijsberta Deemshof. Harmen bekende haar in de vroege ochtend in de bedstee meermalen met een steen op het hoofd te hebben geslagen om aan de ruzies een einde te maken. Tegen de gealarmeerde buren had hij verklaard dat de moeje gevallen was, maar er waren te veel verwondingen om dat geloofwaardig te maken.

Harmen werd volgens de archieven op 12 februari 1770 op de Hollenberg onthoofd en Gijsberta werd verbannen. Daarop kwam dus Reint Wissink uit Sinderen als pachter. De boerderij bleef nog tot 1848 eigendom van de kerk. In dat jaar nam de familie Wissink haar voor zeshonderd gulden in eigendom over.

Archieven

Rechterlijk Archief Bredevoort 1614

Mercurij 8 Junij A° 1614 – Statholder Franciscus Moselage, Cornoten Joannes ter Woert, Johan ten Berge.

Erschenen Saelcken inde Vosshoerne Saelcken Sohn, die bekande voer sich und sijnen erven, voer eene walbetaelte Summa geldes, derwelcken hie sich goeder betalong bedanckte, rechtes steden ewigen und onwedderroeplichen erffkoips avergelaten und verkofft toe hebben, Roeleff te Megenpat Deven ter Vosshoerne, eheluiden, sijnenVerkoepers Swager und suster und haren erven, sijne gerechte quota und andeell sampt toebehoer und gerechticheit, so hem van Vader und Moeder angeerfft und nagelaten an de Cavenstede de Vosshoerne genant, in den kerspell Aelten Buerschap Lintell, mit einer sijdt an Hengefelder maet, mitter ander sijdt und sonsten allenthalven an d’Aelter Hemell gelegen, edopch der Jercken t’Aelten haer gerechticheit voerbeholden, Item die Erffschap und Helffte der Mate het Elsholt genant bij de Voshoerne in gemelten Aelter Hemell gelegen, und die Helffte einer Cavensteden Scholten Gaerdts stede genant, inden kerspell Dingsperloe, buerschap Hoerne tusschen Ormell und de Beest oick in d’Aelter Hemmell gelegen, alle ter gerechte helffscheidt. Deses erfflick gecediert und uthgegaen. Daerop mit hant, halm und monde vertegen, waerschap, beter verschrijvong und vestniss gelaefft nae Landtrechte. Sonder exception und argelist.

Verpondingskohier 1647

Voshoorne, de Kerck tot Aelten.
Hof 3 sch. lijns gesaeis 6 – 0 -. Boulant 2 mdr. 16 – 13 -.
betaelt de pontschatt. 1 Hoeijmaete van 1 dagh maeijens 4 – 10 -.
t’Huis komt Henrick op 7 gl. heeft noch 1 weideken van
1 koeweidens 4 – 10 -.

Liberale Gifte 1748

De Liberale Gifte was een speciale heffing ten bedrage van 2% van het vermogen ter bestrijding van de extra defensiekosten t.g.v. een Franse inval in de Zuidelijke Nederlanden in de periode 1745-1747. Wie minder bezat dan 500 gulden, betaalde niet de heffing, maar was vrij om iets te geven, vandaar de naam.

Kadaster 1832

Aalten G1289
de Hervormde Kerk van Aalten
1560 m² huis, schuur en erf

Bewoners

Eerst bekende bewoners:

Saelcken in de Vosheurne (Lintelo)
Lise

Saelcken wordt genoemd in het Hofboek van Bredevoort tussen 1545 en 1580).

Volgende bewoners:

Saelcken in de Vosheurne (Lintelo, 1599-1601)
Hinderich Maes (Lintelo, 1607/1608)

Overlijdensjaren Saelcken en Hinderich volgens het Hofboek van Bredevoort.

Kinderen:

Deve in de Vosheurne
Saelcken in de Vosheurne (verkoopt zijn aandeel in de Vosheurne in 1614 aan zijn zwager en zuster Roeleff en Deve)

Volgende bewoners, dochter en schoonzoon:

Roeleff te Megenpat (Lintelo)
Deve in de Vosheurne (Lintelo – Lintelo, 1657/1658)

Roeleff was volgens het Hofboek van Bredevoort een ‘frije persoon’. Overlijdensjaren Deve volgens het Hofboek van Bredevoort.

Volgende bewoners, (zoon?):

Henrick in de Vosheurne (Lintelo – Lintelo < 1684)

Henrick werd als bouwman op Vosheurne in Lintelo in het Verpondingscohier (originele register) van 1650 genoemd.

Kinderen:

Jenneken in de Vosheurne, trouwt op 28-09-1684 in Aalten met Wessel te Barge (op het Barge)
Roelof in de Vosheurne

Volgende bewoners, zoon en schoondochter:

Roelof in de Vosheurne (Lintelo, ovl. 1698/1699), trouwt op 29-03-1696 in Aalten met
Geesken Somsen (Aalten, 03-07-1670 – > 1748)

Kinderen:

Lijsken/Lijsbeth in de Vosheurne (Aalten, 07-02-1697), trouwt op 07-08-1718 in Aalten met Jannes Keuper
Roelof in de Vosheurne (Aalten, 11-12-1698)

Volgende bewoners, weduwe en echtgenoot:

Jan Greven in de Vosheurne (ovl. 1702/1703), trouwt op 26-02-1699 in Aalten met
Geesken Somsen (Aalten, 03-07-1670 – > 1748)

Kinderen:

Jacobus in de Vosheurne (Aalten, 24-3-1700)
Wolter in de Vosheurne (Aalten, 26-3-1702))

Volgende bewoners:

Geesken Somsen (Aalten, 03-07-1670 – >1748), trouwt (3) op 04-02-1703 in Aalten met
Jan Tannemaat in de Vosheurne (Varsseveld – <1748)

Kinderen:

Jantje in de Vosheurne (Aalten, 11-05-1704 – De Heurne, 16-04-1780), trouwt (1) met Derk Nagel/Nagelink (op Olde Prins) en (2) met Garrit Willem Hengeveld
Hendersken Tannemaat (08-11-1705)
Johanna Tannemaat alias Vosters (Aalten), trouwt op 10-07-1735 in Loenen met Henrik Deemshof
Geesken Tannemaat (Aalten, 26-02-1708)
Jannes in de Vosheurne alias Tannemaat (Aalten, ged. 19-01-1710 – De Heurne, 30-11-1765), trouwt met Hendrina ter Horst alias Janssen
Barent Hendrik in de Vosheurne alias Kuipers alias Welink (op Kuijpers plaatse) (Aalten, 28-05-1713), trouwt op 17-12-1740 in Aalten met Aaltien Essinck

Volgende bewoners:

Jannes in de Vosheurne alias Tannemaat (Aalten, ged. 19-01-1710 – De Heurne, 30-11-1765) was in 1748 samen met zijn zuster Geesken en zijn ‘impotente’ moeder bewoner van de Vosheurne.

Hendersken Tannemaat (Aalten, ged. 08-11-1705 – Lintelo, 12-01-1770), ongehuwd. Haar nichtje Gijsberta Deemshof, dochter van haar zuster Johanna Tannemaat, werd sinds haar 3e levensjaar bij haar opgevoed.

Gijsberta Deemshof (Doesburg, 30-09-1739 – Varsseveld, 06-02-1813), trouwt op 21-11-1761 in Aalten met
Herman Bekink alias Brunsink (Aalten, 23-09-1729 – Bredevoort, 12-02-1770)

Volgende bewoners:

Reint Wissink (Wisch, 22-07-1742 – Aalten, 22-06-1817), trouwt op 04-05-1770 in Aalten met
Geertruid Lammers (Aalten, 24-11-1748 – Aalten, 27-01-1804)