Ongeveer twaalf kilometer ten zuiden van Aalten ligt de Duitse stad Bocholt. Eind 19e en begin 20e eeuw ontwikkelde deze stad zich tot een belangrijk centrum van de textielindustrie. Honderden grensarbeiders uit Aalten en Bredevoort vonden er emplooi, vooral in de vele textielfabrieken.
De Aaltense forensen staken zes dagen per week de grens over, waar ze werkdagen maakten van 12 tot 14 uur. Ze trotseerden weer en wind, te voet, per fiets of met paard en wagen. In 1910 bracht de aanleg van een tramlijn naar Bocholt verlichting: de reistijd werd korter en het reizen comfortabeler.
In het bevolkingsregister van Aalten werd rond 1900 bij veel personen niet alleen hun beroep genoteerd, maar ook hun werkgever. Hierdoor is van veel arbeiders bekend dat zij in Bocholt werkten en bij welk bedrijf. Hierna volgt een overzicht van bedrijven in Bocholt waar begin vorige eeuw Aaltenaren werkzaam waren, met links naar pagina’s die een vermelding van de betreffende firma bevatten. Dit overzicht is niet volledig.
Franz Beckmann & Cie
Katoenspinnerij
Opgericht in 1895 met een fabriek naar ontwerp van de Engelse architect Stott. Het bedrijf groeide uit tot een van de grootste spinnerijen van de stad. In de jaren 1920 werd aan de Alfred-Flender-Straße 55 een administratiegebouw toegevoegd, ontworpen door de Bocholtse architect Beier. In 1967 werd de spinnerij overgenomen door de firma Flender. Het oorspronkelijke fabrieksgebouw is gerenoveerd en in oude glorie hersteld.1
J. Beckmann
Weverij
In 1859 startte Josef Philipp Beckmann samen met zijn zonen een mechanische, met stoom aangedreven weverij in Bocholt aan de Kreuzstraße. De onderneming groeide uit tot een van de grootste textielfabrieken in Bocholt. In 1891 splitste het bedrijf zich op in J. Beckmann Nachfolger Albert Beckmann en Heinrich Beckmann Söhne. Beide bedrijven kwamen later weer samen in wat IBENA zou worden.2
Beltink
Geen nadere informatie beschikbaar.
Gebr. Braunschweig
Katoenweverij
Opgericht in 1873 door Elias en Moses Braunschweig met een mechanische weverij aan de Kaiser-Wilhelm-Straße. Hier waren uiteindelijk tot 164 weefgetouwen in gebruik. In 1893 werd de capaciteit verdubbeld en in 1897 kwamen er aan de Frankenstraße een ververij en een afdeling voor weefselafwerking bij. Na de Eerste Wereldoorlog werd de fabriek verkocht aan Rudolph Karstadt AG. In 1921 werd de firma uit het handelsregister geschrapt.3
Gebr. Driessen
Katoenspinnerij
Opgericht in 1857 werd dit de eerste grote industriële onderneming in Bocholt. Een stoommachine van 40 pk dreef de katoenverwerkingsmachines aan in het drie verdiepingen tellende gebouw. Na een brand in 1888 werd de fabriek vervangen door een groter nieuw gebouw. In 1978 stopte het bedrijf met de productie van garens. Het oude ketelhuis ging verloren, maar de 34 meter hoge schoorsteen bleef behouden en staat nu midden in het winkelcentrum Arkaden.4
Gebr. Felix
Stoomhoutzaagmolen
Geen nadere informatie beschikbaar.
Frentrop & Co.
Stoomweverij
Geen nadere informatie beschikbaar.
Horsmann & Co.
Geen nadere informatie beschikbaar.
Kettler
Geen nadere informatie beschikbaar.
Wwe. B. Messing
Poetswolfabriek
Rond 1900 was in Bocholt de firma Wwe. B. Messing actief als producent van poetswol. De afkorting Wwe. staat voor Witwe (weduwe), wat aangeeft dat het bedrijf werd voortgezet door de weduwe van B. Messing na diens overlijden. In maart 1899 wordt vermeld dat de firma, samen met de firma Anton Keller (een loonververij), haar activiteiten had uitgebreid. De fabriek lag vermoedelijk in het huidige Weber Quartier, achter het Kinodrom aan de rivier de Aa.5
Ludwig Schwartz
Textielfabriek
Vanaf 1857 liet Ludwig Schwartz op zijn landgoed Haus Woord meerdere damp-aangedreven weverijen en spinnerijen bouwen, waarvoor hij kennis en machines uit Engeland haalde. Na zijn dood werd het bedrijf voortgezet door zijn weduwe Theodora Schwartz en later door hun zonen. De firma beëindigde haar activiteiten in 1971. De huidige Schwartzstraße in Bocholt herinnert aan deze textielonderneming.6
Albin Tangerding & Comp.
Textielfabriek
Geen nadere informatie beschikbaar.
Hirsch-Brauerei Tangerding
Stoombierbrouwerij
De Hirsch-Brauerei van Franz Tangerding in Stenern, een stadsdeel van Bocholt, produceerde verschillende soorten bier. Er werd ook frisdrank en later “fruli” vruchtenlimonade gemaakt.7 De brouwerij sloot in 1981. De ruïne van het oorspronkelijke brouwhuis uit 1896 is nog steeds aanwezig op het voormalige brouwerijterrein.8
Vagedes
Weverij
De firma Vagedes was een textielfabriek in Bocholt, gevestigd in het stadsdeel Biemenhorst. In 1990 stond het bedrijf op het punt van liquidatie. Voormalige medewerkers Konrad Schröer en Markus Enk namen toen de productie over en richtten Setex-Textil GmbH op, waarmee ze de activiteiten van Vagedes voortzetten.9
Von Velsen & Cie.
Katoenspinnerij
In 1889 richtte Max Hugo von Velsen, voormalig directeur van de spinnerij van Ludwig Schwartz, zijn eigen katoenspinnerij op.10 De fabriek, tussen het Westend en de rivier Aa, specialiseerde zich in de productie van drielingcilinder-kettinggarens en omvatte een spinnerij, twijnderij en afwerkafdeling. Max’ beoogde opvolger, zijn zoon Karl, sneuvelde als jachtvlieger in de Eerste Wereldoorlog. Hierna kwam de productie niet meer goed op gang en in 1934 werd het bedrijf gesloten.11
A. Verlee / Van Lee
Bouwbedrijf
Geen nadere informatie beschikbaar.
Gebr. Weyl
Stoomweverij
“Bij de ingang van de huidige Karolingerstraße stond de fabriek van Cosman Cohen en verder naar het zuiden de fabrieken van Gebr. Weyl en Braunschweig.” 12
Gebr. Wolf
Geen nadere informatie beschikbaar.
Locaties van de fabrieken
Bij benadering en onder voorbehoud.
Wetenswaardigheden
De Aaltense grensarbeiders kregen hun loon in Duits geld uitbetaald. Zij brachten dit in Aalten weer in omloop. Rond 1900 was Duits geld dan ook het dagelijks betaalmiddel in Aalten, totdat dit in 1914 werd afgeschaft.
Aalten had zelfs een eigen afdeling van een Duitse textielvakbond, het Zentralverband Christliche Textilarbeiter, Oordsgroep (Ortsgruppe) Aalten.
Wie meer wil weten over de geschiedenis van de textielindustrie in Bocholt kan terecht bij het LWL-Museum Textilwerk. Hier wordt het rijke textielverleden van de stad tot leven gebracht, met onder andere originele machines en diverse exposities.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.