RK Helenakerk

Beschrijving

De rooms-katholieke Helenakerk, ook Nieuwe Helenakerk of Sint-Helena, staat ten zuiden van het centrum van Aalten langs de loop van de Boven-Slinge. De kerktoren bestaat uit vier geledingen, met in de onderste geleding de entree. Daarboven is in een groot spitsboogvenster met een polifora aangebracht. In de bovenste geleding is het uurwerk bevestigd en wordt de voorgevel met spitsboogfriezen bekroond. Boven op de toren is een naaldspits aangebracht. Rechts naast de kerktoren is een kleinere traptoren aangebracht. Het schip is opgezet als een pseudobasiliek met in de zijgevels rondboogvensters met glas in loodramen.

Als gevolg van het teruglopende kerkbezoek is de RK Helenakerk in Aalten inmiddels aan de eredienst onttrokken. Op 12 juni 2022 vond de laatste eucharistieviering hier plaats. De parochie HH Paulus en Ludger Oost Achterhoek heeft de kerk en de naastgelegen pastorie verkocht. Voor eucharistievieringen kunnen katholieken voortaan in Groenlo of Lichtenvoorde terecht. Voor gebedsvieringen zijn parochianen welkom in de Oude Helenakerk op de Markt, eigendom van de protestantse gemeente (PG) Aalten.

In de tuin van de RK Helenakerk stond een beeld van de heilige Sint Helena. Dit beeld is op 18 juni 2002 verplaatst naar de tuin van de Oude Helenakerk, aan de kant van de Landstraat, hemelsbreed ongeveer 250 meter noordwaarts.

Geschiedenis

Reformatie

Tot de reformatie kerkten de rooms-katholieken in de Oude Helenakerk in Aalten, maar deze kerk werd na de reformatie overgenomen door gelovigen van het protestantisme. De bisschop van Münster, Bernhard von Galen, waar Aalten onder viel, liet hierop net buiten de republiek enkele kapellen bouwen, waaronder de Kreuzkapelle.

Franse tijd

Pas in 1790 werd het de katholieken weer geoorloofd in Aalten hun godsdienst uit te oefenen. Het was de heer Bernard Meierman die daartoe de gelegenheid gaf en een gedeelte van zijn huis in de Kerkstraat daarvoor afstond. De pastoor van de Kruiskapel, Korten genaamd, kwam op zon- en feestdagen naar Aalten, om er in genoemd huis de godsdienstoefening te houden en de katholieken van Aalten en Bredevoort de Heilige Sacramenten toe te dienen. Na enkele jaren gelukte het de kerkmeester Wamelink een huis met daaraan gelegen schuur te kopen in de Kerkstraat. Het huis werd pastoorswoning en de schuur werd tot kerk verbouwd, tegenwoordig nog zichtbaar vanaf ’t Lage Blik (zie foto rechts). Op 5 juli 1800 had de inwijding plaats.

Bovengenoemde pastoor Korten bleef tot 1804 ook pastoor van Aalten. In zijn plaats werd aangesteld de weleerw. heer Smits, pater uit het klooster te Bocholt. In juli 1812 werd deze teruggeroepen en werd de bediening waargenomen door geestelijken uit Bocholt. Op 12 oktober van ’t zelfde jaar kwam als pastoor G.H.J. Wansing. Hij heeft ruim 38 jaar hier zijn taak verricht. Op 20 mei 1851 kwam naar Aalten de weleerw. heer P. van Roggen, eerst als ‘waarnemer’, om als pastoor benoemd te worden met ingang van 22 juni van datzelfde jaar.

Bouw RK kerk aan de Dijkstraat (1859-1893)

Met het groeien van de parochie werd dit kerkgebouw snel te klein. Met de Sint-Nicolaasmarkt, die met een kerkdienst begon, was de toeloop soms zo groot dat men zelfs buiten in bittere kou de kerkdienst bijwoonde. Men zocht en vond een terrein aan ’t begin van de Dijkstraat, tussen de voormalige RK pastorie (Dijkstraat 2) en waar tot 2022 bakkerij Van den Dobbelsteen was gevestigd (Dijkstraat 4).

De gelden werden bijeengebracht voor de bouw van een kerk met pastorie, en op 4 mei 1859 werd de ‘Waterstaatkerk’ in gebruik genomen.

De oude kerk met woning werd verkocht aan fabrikant Eduard Driessen. Deze liet het oude huis afbreken en een nieuw statig herenhuis bouwen, dat later onder meer in gebruik was als bank en apotheek.

Op 10 mei 1893 brak er brand uit schuin tegenover de kerk, in woningen aan de Kerkstraat. De aandacht van de brandweerlieden was volledig gevestigd op het blussen van deze brand. Bevelen werden gegeven aan de brandweerlieden, en deze zwoegden aan de pompen. De wind stond noord-oost en men hield de gebouwen vlak bij de brandende percelen, die onder de wind lagen, goed nat. Maar op de kerk die verder af lag werd niet gelet, totdat plotseling rookwolken uit het dak en toren opstegen.

De mare ging van mond tot mond: “de kerke steet in brand”. Groote ontsteltenis maakte zich meester van de bevolking, de katholieke in het bijzonder. De kerkschatten moesten in veiligheid worden gebracht, en het gelukte om deze in veiligheid te brengen. De brandweer stond machteloos. Men moest de nabijgelegen percelen nat houden, en nu de kerk er bij kwam wist men niet meer hoe te handelen. Het was een fantastisch schouwspel in de avond. Heel de Aaltense bevolking was samengestroomd om het drama te zien voltrekken.

De laatste slagen die van het torenuurwerk zijn gehoord, waren half twaalf. Toen stortte de spits in en een zee van vonken dwarrelde door het luchtruim. ’t Was gedaan. Niets dan puinhopen bleven over. Wat nu? De school, waaraan een loods werd gebouwd, werd ingericht voor kerk, en men moest omzien naar middelen om een nieuwe kerk te bouwen. De bittere pil werd enigszins verguld, doordat de verzekering royaal was met de schadevergoeding. Niet minder dan ongeveer 26.000 gulden kreeg men uitgekeerd.

Bouw RK kerk op huidige locatie (1895-1950)

Plannen voor een nieuwe kerk werden ontworpen door de architect Alfred Tepe in 1895. Nu er toch gebouwd moest worden werd uitgezien naar ruimer terrein. Dit werd gevonden op de huidige locatie, iets verderop aan de andere kant van de Dijkstraat, en aangekocht van de heer H. Driessen en de Hervormde Diaconie. Aannemers van de bouw van de kerk waren H.W. Koelman en P. Lelivelt. De aanneemsom bedroeg f 34.675.

In 1920 is de nieuwe pastorie gebouwd. Tot dan was de oude nog in gebruik, die bij de brand gespaard was gebleven. De kerk werd plechtig ingewijd door Mgr. van de Wetering, aartsbisschop van Utrecht, op 9 september 1895. De feestrede werd gehouden door den weleerw. heer Antoon Driessen. De klokken in de toren werden geleverd door de Gebr. Edelbraak te Gescher en kostten samen f 1061,25.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog sloegen twee bommen in nabij de kerk, waardoor de kerk op de toren na werd verwoest.

Herbouw huidige RK kerk (1952-heden)

Na de oorlog, in 1950, werd besloten om de beschadigde kerk te slopen en op de oude fundatie een nieuwe, grotere kerk te bouwen. Architect Jan van Dongen uit Apeldoorn maakte het ontwerp, waarbij de toren werd ingepast. Aannemer was de fa. Kemp uit Silvolde en de bouwkosten bedroegen fl. 290.000,-. Aan de bouw heeft ook een aantal bouwvakkers uit Aalten meegewerkt om de kerk te voltooien. De nieuwe kerk werd op 3 februari 1952 ingezegend door Mgr. Huurneman.