Categorie: Emigratie

„I zal vinden het erg prettig, wanneer U try met mij in het Nederlands to speak” zei Wilhelmina te Slaa uit Lyndhurst – een stad in de Verenigde Staten – tegen ons, toen we vier jaar geleden met haar zaten te praten in de huiskamer van de familie Somsen, Hogestraat Aalten. Dat was Vrijdag 5 Augustus 1949. Een paar dagen daarvoor was mej. Wilhelmina te Slaa in Nederland aangekomen en omdat het juist in de periode was, waarin in Nederland, maar ook in het buitenland de kwestie Indonesië in het centrum van de belangstelling stond, wilden wij van mej. te Slaa wel eens weten hoe men in Amerika over Nederland en de verhoudingen tot Indonesië dacht.

Wat mej. te Slaa toen heeft verteld, doet hier niet ter zake. We zijn het vrijwel vergeten en ook het beeld van miss te Slaa is in onze gedachten vervaagd. Slechts af en toe, wanneer wij in ons fotoalbum bladeren, herinnerden wij ons plotseling deze forse dame met donkere bril, fonkelende ogen, deze dame die zo gemoedelijk praten kon en zo leuk het Engels en het Nederlands door elkaar kon spreken.

Grote hulpactie voor rampgebied

In 1911 is Wilhelmina te Slaa, samen met haar ouders en haar zusters Grada, Hanna, Betje en Drika en haar broer Dirk naar Amerika gegaan. In 1949 is zij een paar weken in Nederland geweest en daarna ging zij weer terug naar haar school in Lyndhurst, waar zij de Amerikaanse jeugd onderwijst.

Dat zij echter Nederland niet vergeten is bewijzen verschillende belangrijke gebeurtenissen uit haar leven en dat is ook nog kort geleden weer gebleken. Miss Wilhelmina te Slaa heeft namelijk, onmiddellijk na het bekend worden van de ramp, die Nederland heeft getroffen op 1 Februari j.l. in Amerika een hulpactie voor de getroffenen in Nederland georganiseerd. In de Washington School te Lyndhurst hield zij een toespraak tot de jeugd. Zij vertelde van het leed, dat velen in Nederland heeft getroffen en zij hield een enthousiast betoog over het kleine land aan de zee, haar geboorteland.

„Wij moeten kleren bijeen brengen voor de mensen in Nederland”, zei mej. te Slaa en dat hoefde zij geen twee keer te zeggen. Alle leerlingen van de school voelden voor het plan en zij gingen aan het werk. Een inzameling van kleren begon in Lyndhurst. Miss te Slaa nam persoonlijk de leiding. Iedereen, die kleren wilde missen kon het opgeven aan een der leerlingen en er waren velen in Lyndhurst, die aan de oproep van miss te Slaa gevolg gaven. „Operation Holland” noemde mej. te Slaa de actie. De plaatselijke pers in Lyndhurst verleende alle mogelijke medewerking ter stimulering van de „Operation Holland” en ging in haar ijver zelfs zo ver, dat zij schreef dat de populaire miss te Slaa was geboren in de streek, die door de ramp onder water was komen te staan… Dat laatste was wel wat overdreven, want Aalten ligt nog steeds hoog en droog aan de rustig voortkabbelende Slinge.

Kisten vol goederen naar Nederland

Het resultaat van de actie was dat de ene kist na de andere kon worden volgepakt met goederen. Dit werk werd door de leerlingen van miss te Slaa gedaan in een der bij-lokalen van de Washington School en toen alle kisten volgepakt waren – Ja, aan wie moest het toen gestuurd worden? Miss te Slaa wist het niet. Zij weet nog wel heel wat van de toestanden in Nederland, maar het is tenslotte 42 jaar geleden dat zij als een meisje van amper elf jaar Nederland verliet. Zoveel wist miss te Slaa echter wel, dat de overstroomde gebieden in de buurt van Rotterdam waren en daarom verzond zij de kisten aan de diaconieën van verschillende kerkgenootschappen in de Maasstad.

Miss te Slaa heeft getoond dat ze, hoewel ze in haar hele doen en laten Amerikaanse is, toch altijd in haar hart nog een grote plaats voor Nederland heeft behouden. Het is overigens niet de eerste keer in de afgelopen twee en veertig jaar dat miss te Slaa een hulpactie voor Nederland heeft georganiseerd. Zij weet ook van aanpakken en in dat opzicht geeft ze er blijk van evenveel ondernemingsgeest te bezitten als haar vader, Berend te Slaa, de Aaltense timmerman van de Hoogestraat die in 1911 het onderwerp van gesprek werd in vele gezinnen in Aalten omdat hij het in zijn hoofd had gehaald met vrouw en kroost naar de Verenigde Staten te gaan.

„Ik vond dat toen helemaal niet prettig”, vertelde miss te Slaa ons vier jaar geleden en mijn broer en zusters evenmin. „Ik had in Nederland juist zes klassen van de lagere school doorlopen en in Amerika moest ik, omdat ik geen woord Engels kende – uitgezonderd dan yes en no – weer in de eerste klas beginnen. Na twee jaar had ik echter de hele school doorlopen en ik sprak Engels als de beste. Ik volgde een opleiding voor onderwijzeres, slaagde en werkte achtereenvolgens in verschillende scholen. Het bevalt me best. In mijn vrije tijd ga ik naar een universiteit, want ik wil proberen nog een doctorsgraad te halen”.

Zoals gezegd, miss te Slaa draagt Nederland een warm hart toe. Dat bleek o.m. wel op 10 Mei 1940, de dag waarop Nederland door de Duitsers werd overweldigd. Nauwelijks had miss te Slaa in de V.S. door de radio het bericht van de overval gehoord of zij belde de Nederlandse ambassade op. „Nederland is overvallen”, zei ze tegen de ambassadeur, „wat hebt u voor mij te doen?”

Organiseren in het groot

„U bent de eerste, die hierover belt” antwoordde de ambassadeur. Lang wachten tot er een georganiseerde hulpactie zou komen, deed miss te Slaa niet. Zij begon ogenblikkelijk te organiseren. Vrienden en kennissen werden voor haar plan enthousiast gemaakt en begonnen onder haar leiding met het vervaardigen van kledingstukken voor de koopvaardij. Miss te Slaa breidde de actie voortdurend uit. Steeds meer vrouwenclubs en organisaties uit geheel Amerika werden ingeschakeld, zodat de hulpactie een geweldige omvang aannam. De koopvaardij had alles lang niet nodig, wat er werd vervaardigd. Miss te Slaa remde het enthousiasme echter niet af, zij moedigde het eerder aan. En zo was het mogelijk dat, kort na de bevrijding van Nederland kisten vol kledingstukken naar Nederland konden worden gezonden, die hier dankbaar werden aanvaard.

Het werk van miss te Slaa trok niet alleen de aandacht van tal van vrouwenorganisaties in de V.S., ook de Nederlandse regering wist van haar werk en het was voor „deze Nederlandse Amerikaanse” een grote voldoening, toen H.M. Koningin Wilhelmina haar het „Insigne voor maatschappelijk werk” vanuit Londen deed toekomen. Het bleef echter niet alleen bij dit insigne. Prinses Juliana kwam in de oorlogsjaren persoonlijk met miss te Slaa spreken over haar werk. Deze ontmoeting vond plaats in New York. Ook met koningin Wilhelmina had miss te Slaa naderhand een ontmoeting, waarbij over het hulpverleningswerk en de organisatie daarvan werd gesproken. Miss te Slaa is geheel het type van een Amerikaanse vrouw; een vrouw, die doelbewust door het leven gaat, maar na 42 jaar in Amerika te hebben gewoond, klopt haar hart nog even sterk voor Nederland als vroeger, toen Willemientje te Slaa op een Aaltense school zong: „Kent gij het land, der zee ontrukt…”

De Graafschapper, 30 maart 1948

Enige maanden geleden werkte Johan Hoftiezer uit de Aaltense Heurne nog in de Noord-Oostpolder en omstreeks die tijd molk z’n neef Jan Hoftiezer, eveneens uit de Heurne, nog rustig de koeien van boer Westerveld uit IJzerlo. Thans bekijken deze beide Aaltense jongens de wit-zwarte lijnen van de „Nieuw-Amsterdam”, het vlaggeschip van de Holland-Amerika Lijn, dat hen naar Amerika zal brengen. Ter gelegenheid van hun vertrek zijn de beide families Hoftiezer van „Meirika” en „’t Oude Hondorp” j.l. vrijdag per bus van Aalten naar Rotterdam gekomen, om Johan en Jan uitgeleide te doen.

Zij staan nog een beetje onwennig op de Wilhelminakade, verwonderd over de geweldige afmetingen van dit trotse zeekasteel, dat hun beide verwanten straks naar de overzijde van de oceaan zal brengen, naar Amerika, het land van de onbegrensde mogelijkheden. Met de hand boven het hoofd turen zij over het water van de Maas, dat als een zilveren slang Rotterdam in tweeën snijdt en hun ogen zoeken het drukke scheepvaartverkeer op Rotterdams grote rivier. Intussen is de inscheping in volle gang en ook Jan en Johan maken aanstalten om zich aan boord te begeven. „Het valt niet mee”, zegt moeder Hoftiezer, „om je kind af te staan, maar het is voor z’n toekomst en er zijn daar veel meer mogelijkheden”.

Even later gaan ook wij aan boord, want wij willen Johan en Jan nog wat vragen. Door een labyrint van gangen en trappen bereiken wij eindelijk het sloependek en vinden daar onze toekomstige emigranten. Johan heeft 2½ jaar in de Noord-Oostpolder gewerkt. „Het was daar wel goed”, zegt hij, „maar het zou toch nog 5 of 6 jaar geduurd hebben, voordat ik in aanmerking zou zijn gekomen om een boerderij te pachten en in Aalten heb je zeker geen kans”.

Jan is altijd boerenknecht geweest, maar heeft het nooit zover gezocht als z’n neef. „In de oorlog moest ik onderduiken en na de oorlog ik in IJzerlo gewerkt. Natuurlijk heb ik ook geen kans hier in Holland. Wij zijn niet getrouwd en niet eens verloofd ook, dus wenende vrouwen of verloofden laten wij niet achter”.

Zij vertellen ons verder, dat zij naar Woodstock, in de staat Minnesota, gaan. Zij hebben vooraf gecorrespondeerd met de fam. Kruisselbrink, die vroeger op „Groot Kappers” woonde en deze hebben zich borg voor hen gesteld. Zij zullen te werk gesteld worden op een gemengd bedrijf van 200 hectaren. „Dat is tenminste wat groter dan bij ons, want wij hebben thuis maar 7 hectaren”, zegt Johan laconiek.

Als de bel gaat, moeten de bezoekers het schip verlaten en wij nemen afscheid van de beide neven. „Doe ze via de krant allemaal de groeten van ons in Aalten”, vraagt Johan en wij bevestigen dit. Langzaam beginnen 2 sleepboten de kolos naar het midden van de rivier te trekken. De achterblijvenden op de kade wuiven met dassen en zakdoeken en de „Nieuw-Amsterdam” verdwijnt in een nevel van rook. Voor de twee Aaltense jongens is de reis naar Amerika begonnen. Zij zullen daar moeten aanpakken, maar wij zijn er van overtuigd, dat zij de naam van hun dorp Aalten in Minnesota zullen hoog houden. Goede reis, behouden vaart en veel succes toegewenst.