Poortwachtersreglement Bredevoort 1726

Onderstaande tekst is een zo letterlijk mogelijke transcriptie van het oorspronkelijke handgeschreven reglement, inclusief variaties in spelling, maar met toegevoegde interpunctie om de leesbaarheid te verbeteren. De tekst bevat een aantal woorden of begrippen die wij niet herkenden (geel gearceerd) en mogelijk verkeerd zijn geïnterpreteerd. Derhalve: fouten voorbehouden en correcties zijn welkom.

Provisionelle Ordres en Reglement waer na sig de waghten binnen Bredevort sullen hebben te reguleeren, den 1 augusti 1726.

1. Des s’morgens met sonnenopganck sal den officier van de hooftwagt een caporael met twee man detacheere om de sluijtels t’ halen.
2. Als de sluijtels aenkomen sal den officier de waght in ’t geweer rengeere, de march doen slaanne, de sergant en so veel manschap detacheere als nodigh sal zijn. En aen de Munsterspoort sal de sergant de caporael detacheere om telkers als een walbrug nederghelaten is om so de sluijtels ghepasseert zijn, de selve weder op te halen totdat ’t velt ondeckt is en de posten uijtgheseet zijn.
3. De poorten gheopent zijnde sullen de sluijtels weder gebraght woorden so als s’ afghehalt zijn.
4. Op ‘t afloss van der waght sal den officier die afgelost woord, met het aenkomen van degheen die hem aflossen sal, sijn waght in een leijne rengeere en de marsch doen slaan en post houden totdat den aennaderende officier het corpus dat hij lijdt¹ doet opmarcheeren en front maeken tegen zijn wahgt over, en dat alles schiltwagten doet aflossen en doet visiteeren of aan cannon en batterien² iets manqueert en of de corps de gardes, schilder, huijsen en de wal van all onreijnegheijt sijn ghereijnt en in staat bevonden voor den toldienst en of de rondstocken en wat verders tot de corps de gardes vereijst aen de waght zijn, en dat den officier die afghelost word de orders d’ welcke aen desselfs post worden gheobserveert aen den aflosser officier overgegeven heeft. Wanneer dit alles gedaen is en de schiltwaghten afghelost en aan de waght gekommen zijn, sal den afgelosten officier afmarcheeren tot aen de merk en aldaer ‘t volck bedanken en in de selve tijt dat den afgelost trop stande afmarcheert sal den afleessende, sijn volck in een linnie gerengeert hebbende, de marsch slaan en post vatten in de selve plaets.
5. De serganten van de waght sullen 24 uuren op haere posten blijven. Van de hooftwaght moegen maar twee man, en van de Munsterse poort maer een, verlof gegeven worden om t’ eeten te halen, dogh van smorgens met poort opennen tot aght uuren, als met den tijdt als de schiltwaghten afgelost worden, geene.
6. Geen soldaeten sonder poortpas, door den Commandeur gescreven of geteekend, buijten de poorten te laeten gaen, sullen de poortpassen door den officier ghehouden worden en, als den soldat wederkeert, terugh gegeven en bij aldien niet wederkeert en afgehaelt worden, sullen s’avonts bij de raport aen den Commandeur gebraght worden. De sergant van de Munsterspoort sal de afgehaald passen na de hooftwaght senden.
7. De waghten en schiltwaghten sullen goet sorge dragen dat aen de wallen houtgewas of stakettinge op s’lands fortificatie geen schaade toegebragt word, nogh in de gragten gevist romtom, of gras gemeijt worden op wallen of conterscarpen, sonder briefies of laast van den Commandeur. Ock sullen de schiltwaghten sonder en patrouilles aght geven dat aan de afgegraven gronden romtom de fortificaties geen verhooginge geschidt, nogh gravens omgeleght worden, dat op de wallen gheen vuiligheijt gemaeckt word.
8. De commanderende officier van de hooftwaght sal alle vremde passageers tot den commandeur doen brengen. De sergant van de Munsterspoort sal desselve na de hooftwaght doen brengen, dogh so luiden van fassoen sal de selve aen de knegts de namen qualiteijt vragen en waer logeeren en so gheen kneght hebben bij sig sal sulcks aen haerselfs vrage en daervan aenstonts aen de Commandeur daervan kennisse geven.
9. Des midaghs van twalf tot een uijr en des sondaghs gedurende de predicatie sullen de uijtterst valbruge aen de poorten opgehalt worden.
10. De officier sal smidaghs om twalf uijr en savonts naer t sluijete van de poort schrijfdelick raport doen aen de Commandeur. De parool en orders die den selve dagh aen de waghten gegeven moegen zijn daer gesitten des morgens als afgelost is sal mondelijck rapoort doen. Bij de sergant van de Munsterspoort sal smidaghs om half twaelf, des avonts voor de poort sluijten en smorgens naer t oppenen van de poort aen de officier van de hooftwaght raport laet doen.
11. De schiltwagten soo aen de barrieerens als op de wallen sullen malkanderen toeroepen en waerschouwen wanneer meer als twee of drie man met geweer, ofwel meer volck als na gewoonte, van buijten sien aenkomen. De schiltwaghten aen de barrier sal deselve aenstonts toedoen en ‘t brug ophalle, de naast schiltwaght toeroepen om de waght te doen komen om sulcks te examineeren en nae bevinden den Commandeur raport doen. De waght sal sorgdragen dat altoos een bequaem man aen de barrieren staat.
12. Men sal geen vreemde passageers sonder special bevel van de Commandeur op de wallen nog werken laeten gaen. De schiltwaghten sullen mede haagt geve dat niemant in de fausebreij gaet, alsmede dat geen des ordres buijten of ontrent haer posten voorvalt so in afbreken van luijnen stellen in de houuen en sullen haer geweer altoos dragen wandelen en geen toebac roken.
13. Men sal geen vreemd bedelaers in de stadt laeten komen en so des smorgens heel vroeg deserteurs moght komen, sullen in de hooftwaght blijven totdat door den Commandeur geëxamineert zijn.
14. De schiltwagten sullen geen kaaren nogh wagens, van buijten komende, boven een seffens over de brugh laet passeere. Oock mede moegen geen kaaren nog waggens voor de wagt of binnen de poort laeten staen, maer moeten altijdt een ruijmen plaets houden, soo voor de waght als poorten, oock sorge t’ dragen dat s’lands schuijt gesloten legt, voor het sluijten der poorten sulck te visiteeren.
15. Geen beesten of paerde op de fortificaties te laeten gaen, so bij aldien op ‘slands wercke gekregen worden, sullen aen de waght gebragt worden en het lossinge betaelen, volgens order van haer Edelmog.
16. Het Ceremonial t’observeeren volgens ’t Reglement.
17. Des avondts met sonnenondergaen sal den officier, tot waerschouwinge van de luijden die nog uijt en in wilden gaen, ’t appel laeten slaan en een caporael met twee man detacheeren om de sluijtels te haelen. En als de selve aenkommen sal den officier de waght in ’t geweer rengeeren, de marsch doen slaan en sulcks te continueren totdat de poorten gesloten is, en daen de naghts poosten uijt setten en de sluijtels weder senden na den Commandeur. Gelijck de selven gehaalt sijn als de poorten geoppent en gesloten worden sal den officier self present sijn, om wel sorge te dragen dat de poorten wel geslooten worden.
18. Als een poort bij nagt geopent wordt sal den officier wel sorge dragen dat niet anders als de sclinket van de barrier opgedaen wordt en so dat de sluijtels gepasseert de selve werderom toe gedaen worden, gelijck oock so ras de sluijtels over de valbrugh zijn, aenstonts weder op t’ halen, detacherende daertoe de nodige manschappen. Het klinket van de uijterse barriere geopent sijnde, sal doen visiteeren wer buijten de poort is en als wel bevonden hebbende, sal doen binnenkommen die voor welcke poorten geopent is, dog wel sorg dragende dat geen barrier geopent, nog ophalbrugh nedergelaeten voordat de uijterste wel gesloten is en de officier geinformeert sal wessen van hetgheen daerontrent gepasseert is. Bij die van de Munsterspoort sal een caporael met vier man van de hooftwaght komen.
19. De taptoe sal in de sommers de half tien, des winters t’ neghen uijren gheslaage worde.
20. Des avonts sal den officier door een caporael en twee man de herbergen doen visitteeren en de soldaaten van het garnisoen na haer quartier doen gaen, een half uijr daernaer de selve wederom visiteeren of nogh sig eenige verstout hadden daer te kommen, en so bevonden worden, sal de selve na de waght in arrest doen brengen.
21. De corporaels zullen bij dagh en bij nagt haere schiltwagten selve op haer posten brengen en sorge dragen dat de gegeven orders op haer posten wel overgegeven worden, sullen dien eijnde de caporaels van d’hooftwaght met de schiltwaght aan de bolwerck visiteere, opmarcheere in dies de schilwaghten van sijn wacht romtom de wal aflossen, wel toesiende dat als in goed order is en dat geen schaade aen lands werken geschiedt. Bij de coporael aen de Munsterspoort sal met de schiltwaght aen de meule Bolwerck opmarcheere ensowoorts de wal rontsom observeerende. ‘t Geen in dit articul gemeldt word, en wel insonderheijt dat de schiltwaghten van de Munsterspoort op ‘t elfuijrslaag afgelost worden, sullen dien eijnde de eerst posten van smorgens negen tot thien uijren staan en dan volgens alle twe uijren aflossen, te weetten van tien tot twalf en so voort.
22. De officier van de hooftwaght sal alle twee uijre, t’ weetten smorgens van half elf, half een, half drie en vervolgens alle twee uijren bij dagh en bij naght, een man romtsom de wal senden om toe te sien dat geen schaade van ‘t lands wercken gheschiedt, ‘t sij door de kinderen die hij van de wal sal doen gaen, of honden of hoenders of andere schadelijke creaturen die hij sal doodt schieten. Sullen dit articul mede observeeren bij alle coporaels en schiltwaghten die aflossinge doen. Bij de sergant van de Munsterspoort sal alle twee uijren bij dagh en bij naght een man ronstom de wal sende, te wetten midaghs om half twalf, half twee, half vier en vervolgens alle twee uijren.
23. De officier van de waght sal verantwoorde dat jeder schiltwaght op sijn post weet alle orders die gegeven sijn opdat de selve naer behoordt geëxcuteert³ worden. Sullen ten dien eijnde de officiers van de hooftwaght de posten so van de hooftwaght als Munsterspoort visiteeren en haer van alles orders rigten, gelijck de sergant van de Munsterspoort sijn schiltwagten sal onderigten en op haeren posten gaen, waervoor hij sal hebben te voorantwooren.
24. De officier de waght hebbende sal des naghs voor twaalf uijr de hooftrond doen. De sergant van de Munsterspoort sal tussen twalf en drie de visiteerrond doen en de sergant van de hooftwaght sal voor de reveille de daghrond doen.
25. De Commandeur of major bij dagh of bij naght, de posten willende visiteeren, sullen niet behouen eerst aan de waght te gaen maer daertoe metnemen de schiltwaght voor de Commandeur die voor die tijdt sal moegen afgaen.
26. In cas van allarm of brandt aenstonts den Commandeur daervan kennisse te geven, en ondertussen sal den officier van de waght de sergant met ses man daerhen detacheeren. De waght die op moet trecken sal sig den eerst aen de hooftwaght laeten vinden en de Compagnie op de paradeplaets op het Sandt.
27. Alle verders orders die hierin niet gespecificeert, sig te reguleeren naer de ordonnanties en reglementen vanouds gemaeckt.
28. Het 21 articul van de waght in so ver te veranderen, dat de schiltwaghten des naghs alle uijre sullen afgelost worden en sult tot smorgens continueren totdat de wagten afgelost sijn, bij de Aelterpoort savonts te beginne om elf uijren, tot 12, tot 1, tot 2 en so vervolgens van uijr tot uijr; bij de Munsterspoort savonts te beginnen om alf elf, half twaalf, half een en so vervolgens van uijr tot uijr.
29. De officier van de waght sal sorge dragen dat de caporaels selfs de schiltwagten op haer posten brengen. En de corporaels van de waghten sullen van jeder poort haer route om ‘t wal hebben t’ houden, so als bij den 21 articul is gheordoneert, wel sorge dragende dat so een schiltwaght niet allard op haer post moght gevonde worden, dat de selve afgelost en in arrest gheleijt sal worde.

Finis Coronat Opus

Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.