Veteraan van de Belgische Opstand
Toni Stapelkamp was een boerenzoon uit de Aaltense Heurne. Hij diende in de Nationale Militie en werd onderscheiden voor zijn deelname aan de Tiendaagse Veldtocht en de verdediging van de Citadel van Antwerpen.
Toni (ook wel geschreven als Tonij en Antonij) Stapelkamp, werd geboren op 30 juli 1807, in de Franse Tijd. Hij was de derde zoon van Hendrik Willem Stapelkamp en Johanna Elisabeth Slotboom en de betovergrootvader van onze huidige burgemeester, Anton Stapelkamp. Toni was de laatste Stapelkamp die werd geboren op de gelijknamige boerderij in de Aaltense Heurne.
In 1814, toen Toni pas zeven jaar oud was, overleed zijn vader. Dit zal de financiële omstandigheden van het gezin aanzienlijk verslechterd hebben, vooral in een tijd waarin men al zuchtte onder de negatieve gevolgen van de Franse overheersing. Stadhouder Willem V, de Heer van Bredevoort, was zijn rechten kwijtgeraakt en daardoor ook de Drossaard Van Palland zijn positie. Boerderij Stapelkamp werd dan ook verkocht in deze periode.
Beroep
Toni moest als jongste zoon al heel vroeg elders emplooi vinden. Zonder de kostwinner zou de in omvang beperkte boerderij Stapelkamp zoveel monden niet hebben kunnen voeden.
Volgens het bevolkingsregister van 1809-1823 woonde en werkte hij destijds als knecht bij Derk Jan Haartman op boerderij Haartman op de Haart. Hij was toen hoogstens vijftien jaar oud en was mogelijk al op zijn twaalfde of dertiende het huis uit gegaan. Zijn oudere zus Engelina woonde en werkte er ook, als meid.
Opmerkelijk is dat deze Haartman zijn boerderij verkocht aan de familie Te Roele en in 1846 met zijn gezin met de SS Hector naar de VS emigreerde. De familie Te Roele woont in 2022 nog steeds op de boerderij.
In het bevolkingsregister van 1823-1838 staat Toni ingeschreven, nog steeds als knecht, bij Jan Hendrik Drenthel op boerderij Drenthel, ook op de Haart, maar nu zonder zijn zus Engelina. In de bevolkingsregisters van 1838-1861 staat Toni eerst als arbeider vermeld en later als landbouwer (1860-1890).
Militaire dienst en onderscheidingen
Blijkens het in het Provinciaal Blad van Gelderland gepubliceerde Besluit van 15 februari 1827 werd Toni opgeroepen om op 27 februari om 08.00 uur in Arnhem bij het ‘Gouvernements-gebouw’ te verschijnen als reservist van de Nationale Militie. Samen met 223 andere mannen – waaronder nog vijf Aaltenaren – moest hij dienstdoen bij de 7e Afdeeling Infanterie.
Per 1 maart moest hij zich bij zijn korps melden. De gemeentebesturen dienden er zorg voor te dragen dat ze voorzien waren van verlofpassen. Naast deze 7de Afdeeling Infanterie werden ook nog 373 Geldersen opgeroepen voor een 13de Afdeeling Infanterie, met ook hier een vijftal Aaltenaren, een 4de Bataljon Artillerie met 59 man en een 1e Bataljon Veldartillerie met 28 man.
Toni ontving onderscheidingen voor zijn inzet tijdens de Belgische Opstand: namelijk zijn deelname aan de Tiendaagse Veldtocht in 1830 (het Bronzen Kruis) en de verdediging van de Citadel van Antwerpen tegen Franse troepen in 1832 (de Citadelmedaille en de Medaille van de Commissie van Verdienste).
Huwelijk en gezinsleven
Na zijn militaire loopbaan vestigde Toni zich op boerderij Lichterink in Barlo, waar hij als knecht werkte. In 1839 vertrok hij naar boerderij Wissink in Miste, ook als knecht. Hij trouwde op 7 mei 1842, op bijna 35-jarige leeftijd, met de bijna 33-jarige Janna Geertruid Westerveld (1809-1887) uit Dinxperlo. Zij was weduwe van Derk Lammers.
De huwelijksakte, opgesteld door burgemeester Roelvink, vermeldt dat Toni en Janna landbouwers waren. De akte vermeldt ook dat Toni, Janna en drie van de vier getuigen – waaronder zijn broer en Garrit Hendrik – niet kon lezen en schrijven “als hebbende zulks niet geleerd”, zoals zo velen in die tijd.
Toni trok in 1842 bij haar in, in de woning aan de Hogestraat (tegenwoordig nummer 26). Naast Toni en Janna stonden op dit adres ook twee dochters en een zoon uit Janna’s eerste huwelijk ingeschreven: Aleida, Rebekka Berendina en Evert Hendrik Lammers. Verder werden als inwonende personen nog vermeld: Janna’s voormalige schoonmoeder Elisabeth Loos en Aleida Klompenhouwer, naaister.
Toni en Janna kregen drie kinderen: Dora Willemina (1843-1924), Gerrit Jan (1846-1848) en Gerrit Jan (1849-1935), overgrootvader van onze burgemeester. In 1855 werd er nog een kind dood geboren. Vanaf 1875 woont ook zijn schoondochter Hendrika te Sligte bij hen in en ook de eerste drie kinderen.
In 1853 liet Janna een testament opstellen. Uit een onderhandse akte blijkt dat Toni in 1862 “een huisje met erf, staande en gelegen aan de Hoogestraat binnen het dorp Aalten en aldaar kadastraal bekendstaand in Sectie I nummer 1372, groot een roede dertig ellen” kocht voor 150 gulden. Een van de verkopers was de toen in Leeuwarden gevangenzittende Jan Hendrik Schepers. Het genoemde perceel betreft Hogestraat 26.
Latere leven en overlijden
In een bericht van 30 november 1882 werd Toni genoemd als een van de laatste twee nog levende verdedigers van de Antwerpse citadel. Er staat bij vermeld dat beiden in “behoeftige omstandigheden” verkeerden. Dit is opmerkelijk, aangezien zijn drieëndertigjarige zoon Gerrit Jan met diens vrouw bij hem inwoonde en die zal toch een inkomen gehad hebben.
Toni overleefde al zijn broers en overleed op 8 december 1889, op 82-jarige leeftijd. De aangifte van overlijden werd gedaan door zijn noabers Derk Jan Heusinkveld (Hogestraat 28) en Berend te Slaa (Hogestraat 24). Zijn vrouw Janna was in 1887 al gestorven, 78 jaar oud. Ondanks hun late huwelijk vierden ze nog hun gouden huwelijksjubileum. Dat zal niet velen gegeven zijn in die negentiende eeuw op het verarmde Achterhoekse platteland.
Toni moet gehoord hebben van de kerkelijke ontwikkelingen rond de Afscheiding en de eerste afgescheiden gemeente in 1843. In het bevolkingsregister van 1838-1851 stond hij te boek als Gereformeerd, maar in alle latere vermeldingen tot aan zijn overlijden als Nederlands-Hervormd. Rond 1850 vertrokken er ook enkele Stapelkampen met andere afgescheiden Achterhoekers naar Iowa, Wisconsin en Michigan in de Verenigde Staten.
Plaats een reactie