De Liberale Gifte was een eenmalige belasting die in september 1747 in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd ingevoerd ter bestrijding van de uit de hand gelopen defensiekosten, veroorzaakt door de oorlog met Frankrijk.
Achtergrond
Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) was de Republiek betrokken bij een conflict tegen Frankrijk en Spanje, als bondgenoot van Groot-Brittannië en Oostenrijk. De militaire dreiging nam in 1747 fors toe toen Franse troepen grote delen van de Zuidelijke Nederlanden en zelfs delen van de Republiek bezetten, waaronder Zeeland en Maastricht.
De Republiek was slecht voorbereid op een grootschalige oorlog en verkeerde in een diepe financiële crisis. Om de militaire uitgaven te bekostigen, werd een eenmalige belasting ingesteld: de Liberale Gifte, ook wel bekend als de vijftigste penning.
Wat was de Liberale Gifte?
De belasting werd ‘liberale’ oftewel ‘vrijwillige’ gifte genoemd, maar was in de praktijk niet geheel vrijblijvend. Ieder huishouden – zowel arm als rijk – werd geacht een bijdrage te leveren. Welgestelden moesten twee procent over hun vermogen betalen (vandaar de naam vijftigste penning). Wie minder dan 500 gulden bezat, mocht zelf bepalen hoeveel hij of zij ‘furneerde’ (gaf). Inwoners moesten onder ede verklaren hoeveel zij bezaten. De bijdrage aan de Liberale Gifte kon vervolgens in vier termijnen worden voldaan.
Registratie van de Liberale Gifte in Aalten en Bredevoort
De inning van de Liberale Gifte vond plaats in 1748 en werd nauwkeurig bijgehouden in speciale registers (kohieren). In het kerspel Aalten werd de registratie ingedeeld naar dorp en buurtschappen, en verder onderverdeeld per rot (wijk). Het kohier voor de stad Bredevoort is eveneens onderverdeeld per rot.
In de kohieren werd per huis informatie genoteerd, zoals:
- Namen van de bewoners
- (Soms) de boerderijnaam
- Aantal inwonende kinderen (boven en onder de 16 jaar)
- Vermogen (meer of minder dan 500 gulden)
- Of zij iets betaalden en in welke termijnen dit werd voldaan
Scans van de kohieren voor de inning van de Liberale Gifte in de heerlijkheid Bredevoort kunt u hier raadplegen.
Historische waarde
Dankzij deze gedetailleerde registratie biedt de Liberale Gifte een uniek inzicht in de samenstelling van huishoudens en de welvaartssituatie van oud-Aaltenaren in 1748. Het laat niet alleen zien waar mensen woonden – tot op wijk- of boerderijniveau – maar geeft ook een indruk van de economische omstandigheden binnen de gemeenschap.