Grensarbeiders Aalten-Bocholt rond 1900

Ongeveer twaalf kilometer ten zuiden van Aalten ligt de Duitse stad Bocholt. Aan het eind van de 19e en het begin van de 20e eeuw groeide Bocholt uit tot een belangrijk centrum van de textielindustrie. Deze bloeiende industriestad trok veel arbeidskrachten uit de grensstreek aan.

Honderden grensarbeiders uit Aalten, Bredevoort en omliggende buurtschappen vonden er emplooi, vooral in de vele textielfabrieken en in de bouw.

De Aaltense forensen staken zes dagen per week de grens over, veelal te voet, per fiets of met paard en wagen. In 1910 kwam er verlichting met de aanleg van een tramlijn tussen Aalten en Bocholt, wat de reistijd aanzienlijk verkortte. De werkdagen waren lang: 12 tot 14 uur was geen uitzondering.

Grensarbeiders Aalten-Bocholt - Graafschapbode, 04-12-1897
De Graafschapbode, 4 december 1897

Wie werkten er in Bocholt?

Dankzij het bevolkingsregister van Aalten, waarin rond 1900 regelmatig ook de werkgever werd genoteerd, weten we van veel arbeiders dat zij in Bocholt werkten en bij welk bedrijf1. In onderstaand overzicht vindt u veel namen van grensarbeiders uit de gemeente Aalten die in deze periode in Bocholt werkzaam waren. Dit overzicht is niet volledig.

AchternaamVoornaamGeboortedatumBeroepFirmaWoonadresWoonplaats
AlbersBernadus Augustinus23-03-1877FabrieksarbeiderGebr. WeylBodendijk 37Aalten
AlbersHermanus06-02-1866WeverVagedesDamstr. 9Aalten
AlbersJan Willem25-09-1871WeverVagedesDamstr. 9Aalten
ArentsenMartinus Johannes02-01-1883SpinnerSchwartzOrmelstr. 24Aalten
BeckersHendrik August20-10-1892Metselaar (knecht)HeusinkveldKoppelstr. 14Bredevoort
BeckersJohan Joseph August19-10-1889Timmerman (knecht)HulskampKoppelstr. 14Bredevoort
BeeksHermanus Hendrikus02-05-1873WeverGebr. DriessenPolstr. 9Aalten
Beest, teWillem17-02-1887BlekerSchwartzMisterstr. 3Bredevoort
BeijerinkGerhard Johannes27-07-1851BlauwververFrentropBocholtsestr. 50Heurne
BenninkHendrikus Antonius19-07-1890WeverVon VelsenLichtenvoordsestr. 7Aalten
BettingHermanus Bernardus14-06-1871WeverFrentropStationsstr. ?Aalten
BijenHendrikus Johannes25-12-1886TuinmanA. Verlee / Van Lee / ValleePlein Zuid 3Aalten
BlekkinkHendrikus22-08-1891RouwerFrentropGasthuisstr. 5Bredevoort
BlekkinkJan Hendrik30-10-1892WeverFrentropKoppelstr. 3Bredevoort
BlekkinkTonia Johanna21-06-1891SpinnerMalieKoppelstr. 3Bredevoort
BleuminkHendrik Jan11-02-1889WeverCosman CohenMisterstr. 3Bredevoort
BoesveldGerhard04-06-1884WeverCosman CohenDijkstr. 1Aalten
BoschkerHendrikus Bernardus28-10-1887MetselaarBisschopKoppelstr. 12Bredevoort
BoschkerTheodorus Hendrikus27-03-1889WeverGebr. BraunschweigKoppelstr. 12Bredevoort
BretveldHendrik10-08-1849LandbouwerBrauerei TangerdingGrevinkweg 9Dale
BrinkmanPieter Johannes14-02-1881SpinnerVon VelsenLichtenvoordsestr. ?Aalten
BrökerArnoldus Wilhelmus01-09-1890SpinnerSchwartzSteile Dalweg 5Aalten
BrökerGerharda Maria14-01-1894SpoelerSchwartzSteile Dalweg 5Aalten
BrökerJoseph28-10-1862Spinner / Krasser / AanlapperDriessen / SchwartzSteile Dalweg 5Aalten
BrusseGerhard02-04-1890WeverMalieMisterstr. 5Bredevoort
BuitinkJohannes Hermanus02-04-1883SpinnerSchwartzHogestr. 35Aalten
BultenBernard17-09-1884StokerGebr. BraunschweigStaringstr. 15Aalten
DanielsAntonius31-10-1887Metselaar??Bredevoort
DuenkHendrik Jan23-09-1858OppermanBiermanDamstr. 24Aalten
EbbersJohannes Bernadus03-05-1874FabrieksarbeiderGebr. FelixBodendijk 1Aalten
EbbersJohannes Wilhelmus13-02-1875WeverHorsmann & Co.Kerkstr. 7Bredevoort
EbbeskampHendrik12-12-1845SpinnerGebr. DriessenOrmelstr. 24Aalten
ElferinkDerk Jan10-08-1884OppermanBeltinkBredevoortsestr. ?Aalten
FiringJohannes Arnoldus27-03-1879Schildersknecht?Landstr.Bredevoort
FlemingBerend Jan08-01-1866GrondarbeiderBaron van DiepenbroekKoppelstr. 3Bredevoort
FrenkenJohannes Franciscus31-01-1890WeverGebr. Braunschweig’t Zand ?Bredevoort
FrenkenJohannes Hendrikus08-06-1863WeverFrentropAmbthuiswal 24Bredevoort
FrenkenJohannes Hendrikus02-03-1888WeverGebr. Braunschweig’t Zand ?Bredevoort
GillesenJacob22-06-1846WeverA. & L. KettelerKiefteweg 10Heurne
GillesenMaria06-07-1872WeverA. & L. KettelerKiefteweg 10Heurne
GriessJohanna Maria Aleida01-01-1890SpinnerGebr. DriessenLandstr. 26Aalten
GrijsenAntonie30-05-1835Fabrieksarbeider?Berkenhovestr. 5Aalten
GrijsenHendrika27-09-1878FabrieksarbeiderSchwartzBerkenhovestr. 5Aalten
Harkel, tenHendrik Jan30-04-1852HoutbewerkerGebr. FelixOrmelstr. 26Aalten
Have, tenAleida Hendrika19-10-1890SpinnerGebr. DriessenHozenstr. 22Bredevoort
Have, tenGesina Johanna10-02-1888SpinnerGebr. DriessenHozenstr. 22Bredevoort
HaverkateJohannes03-02-1867Spoelmeester SpinnerijSchwartzDijkstr. 27Aalten
HeijnenHendrik Jan04-08-1882Timmerman (knecht)?Varsseveldsestr. ?Aalten
HeinenHendrik Willem31-03-1891SchildersknechtTen BroekeVarsseveldsestr. 39Aalten
HilbelinkBerend Willem06-02-1844KnechtBrauerei TangerdingLankhofstr. 17Aalten
HilbelinkJan Willem30-11-1885WeverFrentropBredevoortsestr. Aalten
HoebenJohannes Chrisostumus27-06-1882PolderwerkerWittag (?)Prinsenstr.Aalten
Horst, terDerk Jan18-10-1873OppermanA. Verlee / Van Lee / ValleeBredevoortsestr. 48Aalten
HubersWillemina Geertruida25-09-1865SpinnerSchwartzRK GasthuisAalten
HuitinkJan Willem15-02-1886Metselaar (knecht)?Varsseveldsestr. ?Aalten
JansenHendrik Jan10-03-1866WeverGebr. BraunschweigLoohuisweg 28Haart
JanssenGerrit Hendrik10-07-1889VerverGebr. BraunschweigHozenstr. 7Bredevoort
JanssenGrada Willemina23-02-1892SpinnerGebr. DriessenHozenstr. 7Bredevoort
JanssenWillemina01-10-1894SpinnerGebr. DriessenHozenstr. 7Bredevoort
KempersCornelis17-07-1878WitweverMortens (?)Haartsestr. 21Aalten
KempersGerrit Willem20-09-1873OppermanBeltinkHaartsestr. 21Aalten
KempersJohan06-10-1871WeverA. FisserWillemstr. 13Aalten
KempersWilhelm10-07-1875WeverTangerdingOrmelstr. 30Aalten
KempinkJan Berend11-04-1877SpinnerSchwartzAmbthuiswal 24Bredevoort
Kerkhof, van deCatharina Elisabeth26-08-1894SpinnerSchwartzRK GasthuisAalten
Klein EssinkBarend Johan18-08-1875MetselaarBiermanHaartsestr. Aalten
KleinhesselinkJohan Cornelis10-04-1877OppermanBisschopLankhofstr. 1Aalten
KoelmanHendrikus Wilhelmus04-01-1890Schildersknecht?Dijkstr. 44Aalten
KoelmanJohanna Elisabeth02-10-1884SpinnerSchwartzOrmelstr. 15Aalten
KolwagenEverdina Johanna08-12-1874WeverSchwartzHogestr. 70Aalten
LammersLammert Lambertus19-07-1863SpinnerGebr. DriessenKoopmanstr. 12Aalten
LangwerdenEimbert Bernard21-05-1859KrasserGebr. DriessenTrompstr. 9Aalten
LankheetJohanna24-08-1892SpinnerSchwartzZuiderlaan?Aalten
LieversHendrikus15-09-1893SpinnerGebr. DriessenOrmelstr. 13Aalten
LieversJohanna Geertruida11-11-1891SpinnerVon VelsenOrmelstr. 13Aalten
LieversWillemina07-04-1894SpinnerVon VelsenParallelweg 14aAalten
Lindert, teGerrit27-03-1878MetselaarBeltinkMarkt 16Aalten
MagisGerrit Willem22-07-1884Opperman?Oosterkerkstr. 12Aalten
MeijerHeinrich29-08-1878Wever / VerverGrote (?)Dijkstr. 1Aalten
MeijermanDerk Willem13-10-1883TuinmanBeckmannVarsseveldsestr. 11Aalten
MengerinkEngbert09-12-1879SpinnerSchwartzHogestr. 35Aalten
MengerinkGerrit Hendrik05-06-1889FabrieksarbeiderSchwartzLankhofstr. 21Aalten
MengerinkWillem13-06-1875MetselaarA. VerleeLankhofstr.Aalten
NavisDerk Jan04-12-1840WeverBeckmannHogestr. 63Aalten
NavisGerrit Hendrik23-12-1890SpinnerGebr. DriessenLankhofstr. ?Aalten
NeerhofHendrik Jan11-03-1884Weverde GrootOrmelstr. 6Aalten
NeerhofHerman05-04-1879WeverGrote (?)Boomkampstr. ?Aalten
NijenkampGerrit Jan18-02-1877HoutbewerkerGebr. FelixBodendijk 72Aalten
NijmanJohanna Geertruida22-07-1884SpinnerRothe ErdeonbekendAalten
OberinkChristiaan06-05-1892SpinnerSchwartzHogestr. 6Aalten
OberinkHendrikus Jan Willem29-04-1891SpinnerGebr. DriessenHogestr. 64Aalten
ObrinkJan Hendrik29-01-1883MetselaarHeusinkveldHogestr. 64Aalten
ObrinkJohan Antoon15-04-1880Timmerman (knecht)W. PoelPrinsenstr. 18Aalten
OmmeringHendrik Jan27-11-1888Metselaar?Dijkstr. 21Aalten
OonkHendrik27-04-1871?Danner & Doormeijer (?)Hozenstr. 4Bredevoort
PeetersWilhelmus Johannes Theodorus30-06-1893AfzetterGebr. WeylLandstr. ?Bredevoort
PeulersBernardus Johannes07-02-1862SpinnerSchwartzWillemstr. 13Aalten
PiekGerrit Willem12-06-1884MetselaarA. Verlee / Van Lee / ValleeLichtenvoordsestr. 15Aalten
PiekHendrik Jan20-05-1873SmeerderSchwartzLoohuisweg 28Haart
PrinsAdolf30-10-1871SpinnerSchwartz / Von VelsenVarsseveldsestr. 20Aalten
PrinsJan Steven Schaars27-02-1887TuinmanknechtA. RemmerBoomkampstr. 24Aalten
PrinsenGerrit Hendrik Willem22-07-1881BierbrouwersknechtBrauerei TangerdingLoohuisweg 1Haart
Rietstap, teGerhard01-06-1886Metselaar (knecht)?Ambthuiswal 14Bredevoort
Rietstap, teJohannes Hendrikus13-04-1892Metselaar (knecht)?Ambthuiswal 14Bredevoort
SchaapveldHendrikus Johannes Arnoldus19-06-1887?Temmink FietsenhandelDijkstr. 27Aalten
SchenkBernard Gerhardus06-04-1885FabrieksarbeiderBuggelink (?)Molenkampsdijk 11Aalten
SchepersAntonij01-12-1866OppermanA. Verlee / Van Lee / ValleeOrmelstr. 16Aalten
SchepersGrada Wilhelmina16-01-1891SpinnerVon VelsenOrmelstr. 16Aalten
SchepersJan27-08-1874FabrieksarbeiderWwe. B. MessingOrmelstr. 9Aalten
SchepersJohanna12-01-1893SpinnerVon VelsenOrmelstr. 16Aalten
ScholtenBernardus29-11-1877MetselaarDuysBoomkampstr. 20Aalten
SchoppersTonij06-05-1877TuinmanWoolsLichtenvoordsestr. ?Aalten
SikkingHendrikus04-06-1890WeverWietholtKerkstr. 11Bredevoort
Sligte, teHendrik20-03-1861WeverGebr. DriessenDijkstraat 32Aalten
StevensEngelbertus05-01-1873Metselaar (knecht)A. Verlee / Van Lee / Vallee’t Zand 3Bredevoort
StevensHendrikus Wilhelmus21-04-1899Metselaar (knecht)A. Verlee / Van Lee / Vallee’t Zand 3Bredevoort
StraksGerhard Abraham14-03-1884SchilderBiermanOrmelstr. 18Aalten
StraksGerrit Jan03-03-1880SchilderGraatmannOrmelstr. 18Aalten
StronksArent Jan06-12-1873Voerman / vrachtrijderGebr. WolfDinxperlosestr. 77Aalten
StronksGerrit Jan26-11-1867Landbouwer (knecht)Brauerei TangerdingPrinsenstr. 28Aalten
TammelHerman22-09-1870KrasserBeckmannSteile Dalweg 8?Aalten
TemmingBernardus Hendrikus03-02-1892SpinnerGebr. WeylKerkstr. 2Bredevoort
ToebesAnton Johann13-04-1881FabrieksarbeiderHulskampStationsstr. ?Aalten
UbbinkBernardus Johannes01-07-1862Timmerman?Officierstr. 2Bredevoort
UbbinkGradus Bernadus28-03-1872Timmerman (knecht)KokVischmarkt 3Bredevoort
UbbinkGradus Johannes06-09-1881WeverGebr. BraunschweigGasthuisstr. 3Bredevoort
UbbinkJohannes Josephus25-08-1886WeverGebr. BraunschweigGasthuisstr. 3Bredevoort
UebbingAugust Johan06-12-1893WeverLieprijgh (?)Misterstr. 21Bredevoort
UffinkHendrikus Johannes11-10-1877WeverFrentropSteile Dalweg 8?Aalten
VeenhuisGerrit Jan16-11-1863WeverFrentropLandstr. /Stationsstr. ?Aalten
VeldkampHendrikus Antonius04-03-1880WeverGebr. BraunschweigLandstr. 18Bredevoort
VerstegeWilhelmus22-01-1864VeldarbeiderBaron van BarloKoppelstr. 29Bredevoort
Vries, deBernardus Hendrikus03-02-1883SpinnerVon VelsenLandstr. 20Bredevoort
Vries, deHenrich Joseph01-12-1892WeverFrentropLandstr. 20Bredevoort
Vries, deJohannes Bernardus Josephus29-12-1881Spinner?Ambthuiswal 16Bredevoort
Waal, van derJohannes24-12-1886SpinnerSchwartzDijkstr. 5?Aalten
WalvoortJohannes14-06-1881SpinnerBeckmannOrmelstr. 24Aalten
WansingWilhelm06-09-1879SpinnerSchwartzPatrimoniumstr. 9Aalten
WeeninkJohan Gerhard16-05-1877TimmermanKnufmanLoohuisweg 3Haart
WeikampCatharina Johanna30-10-1876WeverFrentropDamstr. 22Aalten
WeikampGerhardus Hendrikus21-06-1880FabrieksarbeiderRothe ErdeIndustriestr. 3Aalten
WensingBernard Gerhard13-01-1889SpinnerSchwartzStationsstr. ?Aalten
WensingHendrika Elisabeth Maria28-06-1891SpinnerRothe ErdeStationsstr. ?Aalten
WensingJohanna Gesina Maria11-04-1894SpinnerSchwartzStationsstr. ?Aalten
WensinkFranciscus19-02-1879Wever?Hozenstr. 16Bredevoort
WensinkJohannes11-03-1874Wever?Hozenstr. 26Bredevoort
WensinkJohannes24-05-1874WeverFrentropVischmarkt 11Bredevoort
WentinkHendrik Jan22-05-1893SpinnerSchwartzBoomkampstr. ?Aalten
WeversHendrikus30-06-1862WeverGebr. DriessenDijkstraat 34Aalten
WichersJohannes Theodorus Josephus25-12-1887WeverCosman CohenLandstr. 24Bredevoort
WiggemansGeerart01-12-1883VoermanOsbergen (?)Varsseveldsestr.Aalten
WiltinkJohanna Elisabeth29-10-1887KrasserGebr. WeylBocholtsestr. 50Heurne
WiltinkJohanna Willemina13-08-1889SpinnerRothe ErdeDamstr. 26Aalten
WolferinkHerman Bernard01-12-1884SpinnerSchwartzStationsstr. 29?Aalten
WubbelsBernadus Engelbartus13-09-1881Fabrieksarbeider?Gasthuisstr. 7Bredevoort
WubbelsBernardus Gerhardus09-11-1890WeverGebr. Braunschweig’t Zand 19Bredevoort
WubbelsJohannes Hendrikus Bernardus07-07-1889WeverGebr. Braunschweig’t Zand 19Bredevoort
ZeevalkHarmen30-10-1870Metselaar (knecht)BeltinkLankhofstr. 2-4Aalten

Bedrijven in Bocholt

Hieronder volgt een overzicht van bedrijven in Bocholt waar Aaltense arbeiders rond 1900 werkzaam waren. Deze lijst is niet compleet:

Franz Beckmann & Cie.

Katoenspinnerij

Het bedrijf, opgericht in 1895, groeide uit tot een van de grootste spinnerijen van de stad. In 1967 werd de spinnerij overgenomen door de firma Flender. Het oorspronkelijke fabrieksgebouw is gerenoveerd en in oude glorie hersteld.

🔗 industriewerk.eu

Gebr. Braunschweig

Katoenweverij

Opgericht in 1873 aan de Kaiser-Wilhelm-Straße. In 1897 kwamen er aan de Frankenstraße een ververij en een afdeling voor weefselafwerking bij. In 1921 werd de firma uit het handelsregister geschrapt.

🔗 bocholt.de

Gebr. Driessen

Katoenspinnerij

De eerste grote industriële onderneming in Bocholt, opgericht in 1857. Na een brand in 1888 werd de fabriek vervangen door een groter nieuw gebouw. In 1978 stopte het bedrijf. De 34 meter hoge schoorsteen bleef behouden en staat nu midden in het winkelcentrum Arkaden.

🔗 industriewerk.eu

A. & L. Ketteler

Katoenweverij

Geen nadere informatie bekend.

Wwe. B. Messing

Poetswolfabriek

Rond 1900 was in Bocholt de firma Wwe. B. Messing actief als producent van poetswol. De fabriek stond in het huidige Weber Quartier, achter het Kinodrom aan de rivier de Aa.

🔗 digital.slub-dresden.de

Albin Tangerding & Comp.

Bontweverij

Opgericht in 1864. Geen nadere informatie bekend.

Brauerei Tangerding

Stoombierbrouwerij

De Hirsch-Brauerei van Franz Tangerding in Bocholt-Stenern, produceerde verschillende soorten bier, frisdrank en vruchtenlimonade. De ruïne van het oorspronkelijke brouwhuis uit 1896 is nog aanwezig op het voormalige brouwerijterrein.

🔗 marius-lange-geschichte.de & tus-stenern.de

Gebr. Weyl

Stoomweverij

“Bij de ingang van de huidige Karolingerstraße stond de fabriek van Cosman Cohen en verder naar het zuiden de fabrieken van Gebr. Weyl en Braunschweig.”

🔗 st-josef-bocholt.de

J. Beckmann

Weverij

In 1859 startte Josef Philipp Beckmann met zijn zonen een stoomweverij aan de Kreuzstraße. In 1891 splitste het bedrijf zich op in J. Beckmann Nachfolger en Heinrich Beckmann Söhne. Beide bedrijven kwamen later weer samen in IBENA.

🔗 ibena.de

Cosman Cohen & Comp.

Weverij

Opgericht in 1862 aan de Kaiser-Wilhelm-Straße. In 1897 brandde de fabriek af. Aan de Industriestraße 7 werd een nieuwe fabriek gebouwd. In 1929 werd de weverij verkocht aan het naburige bedrijf H. Beckmann Söhne en is nu eigendom van IBENA.

🔗 ibena.de

Gebr. Felix

Stoomhoutzaagmolen

Geen nadere informatie bekend.

Frentrop & Co.

Stoomweverij

Geen nadere informatie bekend.

Rothe Erde

Katoenspinnerij

In 1898 liet de Aktiengesellschaft Baumwollspinnerei Rothe Erde een fabriek bouwen tussen de Werther Straße en de Aa. De spinnerij met de aangrenzende weverij was een van de grootste bedrijven in de stad.

🔗 industriewerk.eu

Ludwig Schwartz

Textielfabriek

Vanaf 1857 liet Ludwig Schwartz op zijn landgoed Haus Woord meerdere stoomweverijen en -spinnerijen bouwen. Na zijn dood werd het bedrijf voortgezet door zijn weduwe Theodora Schwartz en later door hun zonen. De firma beëindigde haar activiteiten in 1971. De huidige Schwartzstraße in Bocholt herinnert aan deze textielonderneming.

🔗 wikipedia.org

Vagedes

Weverij

De firma Vagedes was gevestigd in het stadsdeel Biemenhorst. In 1990 stond het bedrijf op het punt van liquidatie. Twee voormalige medewerkers richtten toen Setex-Textil op en zetten de activiteiten van Vagedes voort.

🔗 wikipedia.org

Von Velsen & Cie.

Katoenspinnerij

In 1889 richtte Max Hugo von Velsen, voormalig directeur van de spinnerij van Ludwig Schwartz, zijn eigen katoenspinnerij op. De fabriek, tussen het Westend en de rivier de Aa, omvatte een spinnerij, twijnderij en afwerkafdeling. In 1934 sloot het bedrijf.

🔗 explore.gnd.network & bocholt.de

Locaties van de fabrieken

Hieronder ziet u een kaartje met de (vermoedelijke) locaties van de genoemde fabrieken in Bocholt.

Wetenswaardigheden

  • De Aaltense grensarbeiders ontvingen hun loon in Duitse Marken. Dit geld werd in de lokale Aaltense economie in omloop gebracht. Rond 1900 was Duits geld daardoor het dagelijks betaalmiddel in Aalten. In 1914 werd dit echter formeel verboden.
  • In Aalten was zelfs een lokale afdeling van een Duitse textielvakbond actief, het Zentralverband Christliche Textilarbeiter, Ortsgruppe Aalten.
  • Wie meer wil weten over de geschiedenis van de textielindustrie in Bocholt kan terecht bij het LWL-Museum Textilwerk. Hier wordt het rijke textielverleden van de stad tot leven gebracht, met onder andere originele machines en diverse exposities.

Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.