De woning van Lurvink die hier ooit stond is rond 1960 afgebroken. Daarna bouwde Nijman hier een woning met tankstation. Dit werd Veneman en het tankstation kreeg later als adres Admiraal de Ruyterstraat 1d. Tegenwoordig is dat het adres van cafetaria ‘De Admiraal’.
Waar nu de cafetaria is stond eerst het woonhuis van de familie Olthuis, koster van de RK kerk in de Dijkstraat. In het huis achter de fabriek van Peters woonde een vrouw die Gusta heette. Later is het huis van de familie Olthuis afgebroken en kwam rijschoolhouder Nijman daar wonen. Wat nu cafetaria is was toen het leslokaal voor theorieles.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
Jaar
Perceel
Eigenaar
Omschrijving
1872
I-3048 I-3049
Hermanus Joseph Lurvink, borstelmaker
257 m² huis en erf 290 m² bouwland
1891
I-4445 I-4444
Hermanus Joseph Lurvink, borstelmaker
419 m² huis en erf 80 m² werkplaats en erf
1926
I-6135
Henricus Josephus Lurvink e.c., borstelmaker
517 m² huis, schuur en erf
1961
I-7518
Albert Johan Nijman, rijschoolhouder
514 m² huis, schuur en erf (dj.1961: sloping)
1962
I-8735
Albert Johan Nijman, rijschoolhouder
535 m² huis, tuin
1972
I-8735
Marinus Nijman, benzinepomphouder
535 m² huis, tuin
1973
K-737
vof Drentsche Steenkolen Groothandel, Assen
535 m² huis, winkel, werkplaats, erf
1988
K-737
Hennie Heiltina Waaijer, garagehoudster, wed. Hendrik Jan Veneman
Fragment kadastrale kaart, 1891 (percelen I-4444 en 4445)Nieuwe Winterswijksche Courant, 10 mei 1978Adm. de Ruyterstraat, met rechts tankstation Veneman, 1981
Aan de Stationsstraat 45 in Aalten staat een groot huis in de stijl van de ‘Amsterdamse School’. De woning werd gebouwd in opdracht van A.H.W. Bulten, die er ook zijn zaadhandel vestigde.
Dit forse woonhuis met voormalige winkel en pakhuis werd in 1929 opgericht voor A.H.W. Bulten, eigenaar van een zaadhandel en bloemist in Aalten. In vergelijking met de buurpanden doet het gebouw verrassend „modern‟ aan met zijn forse markante asymmetrische hoofdvorm en grote raampartijen. Hoewel de invullingen van de vensters gewijzigd zijn is het gebouw in hoofdvorm nog geheel gaaf. De karakteristieke uitstraling van het pand wordt versterkt door zijn ligging te midden van meer traditioneel vormgegeven woningen. Het gebouw ligt bovendien min of meer in de zichtas van de Piet Heinstraat aan de overzijde.
Amsterdamse School
Veel leerlingen van de toenmalige CSA die het bijvak kunstgeschiedenis volgden hebben met een tekenblok op de stoep gezeten voor het pand Stationsstraat 45. Ze leerden zo in Aalten te kijken naar de bouwstijl de ‘Amsterdamse School‘, een stijl die begon als uitbundig, rijk en fraai in 1910 en eindigde als sober in 1940.
Die omslag begon precies voordat Stationsstraat 45 werd ontworpen, in 1929, na de grote beurskrach. Daarna werden bouwversieringen onbetaalbaar, dus veel eenvoudiger in detaillering en vormgeving. Wat zo kenmerkend was voor de Amsterdamse School, mooi beeldhouwwerk, smeedwerk en metselwerk verdween; wat resteerde was de stijl met de rechte lijnen. Maar… kijk ook eens naar nummer 43. Voordat zaadhandelaar A.H.W. (Henk) Bulten nummer 45 liet bouwen, woonde hij ernaast. En daar liet hij twee beeldhouwwerken op het dak zetten.
Stationsstraat 45
Het voorste deel van Stationsstraat 45 heeft een enorm volume van bijna 1100 m³. Waarom zo groot? Dat komt omdat er ook zakelijke handelingen bedacht waren. Rechtsonder-voor een bloemenwinkel en linksmidden-achter met twee hoge deuren het ‘pakhuis’, twee verdiepingen hoog inclusief mechanische lift.
Maar door de enorme omzetgroei (heel Nederland ging in de crisisjaren zelf groente zaaien, want eten was anders niet te betalen) was het pand bij oplevering eigenlijk al te klein. Vandaar dat tot 1960 nog vier grote uitbouwen zijn gerealiseerd, zie luchtfoto. Op die luchtfoto (circa 1955) is de laatste uitbouw nog niet te zien: het doortrekken van een zolderverdieping op de voorste helft van het uiteindelijke zadenpakhuis naar het midden, de mengtoren.
Vrijwel direct werd de bloemenwinkel kantoor en de blauwe deuren werden autogaragedeuren. Daarboven een grote master-bedroom met grote kasten en luxe wasruimte. En bovenin werd zolderruimte, bibliotheek en nog een hobbykamer.
In 1963 is het woonhuis totaal verbouwd. Zo werden onder andere de kozijnen vervangen en de ronde voordeur werd vierkant. Inmiddels woonde Ad in dit huis en was zijn vader Henk weer terugverhuisd naar nummer 43.
Oorlogsjaren
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huis gevorderd door de Duitsers. De familie Bulten, bestaande uit vier personen, werd niet verjaagd maar mocht in het kantoor en de manshoge bankkluis (opslag kostbare zaden) gaan wonen. Dat verhinderde Henk niet om stiekem naar Radio Oranje te luisteren en leverde kritieke momenten op. Ook de buren op nummer 47, de familie Van Gelder (waaronder zoon Sallo) heeft op een kritiek moment een ruit ingeslagen om te kunnen vluchten voor de Gestapo, die hen aan de voorkant van hun huis kwam ophalen voor transport.
Bij het bombardement in de Dijkstraat en Stationsstraat op 24 maart 1945 werd het huis ook geraakt door een bom. Naar verluid net om de hoek voorbij de garagedeuren.
Een ander verhaal is dat zoon Ad naar buiten stormde achter een inwonende Duitse officier aan omdat er grote ontploffingen te horen waren in de Dijkstraat. Zodra de achterdeur openging, werd de officier geraakt door een granaatscherf en viel achterover in de armen van Ad. Bewijs daarvan was alleen nog de achterste muur van het pakhuis, die bezaaid was met kogel- en granaatschade. Er zou een Duitse kolonne gestopt zijn met onder andere een aantal ziekenauto’s. Toen de kolonne moest stoppen stonden er ook ziekenauto’s precies op het spoor ter hoogte van Hotel De Kroon. Door harde wind of sabotage is een spoorboom op een ziekenauto gevallen en die is toen ontploft, want er zat munitie in die ziekenauto’s. Een kettingreactie van ontploffingen volgde en beschadigde tal van gebouwen in de omgeving.
O.a. de zoon van Ad zou dit verhaal van z’n vader graag bevestigd willen krijgen door terzake kundigen. Heeft u meer informatie? Laat het ons weten!
Bulten Zaden
De geschiedenis van het bedrijf begint in 1888, als Adriaan Hendrik Bulten een boomkwekerij en zaadhandel opricht. In het bevolkingsarchief stond hij destijds geregistreerd als ‘tuinman‘. Hij startte zijn handel door lopend met kruiwagen o.a. naar de grote markt van Bocholt te gaan. Zo ontwikkelde zich een groothandel die dus geen zaken deed met particulieren. Daarnaast ontstond een boomkwekerij en een bloemen- en bestrijdingsmiddelenhandel.
Door de jaren heen bleef het bedrijf groeien. Ze verkochten hun zaden door heel Nederland met een groot netwerk van agenten. Vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw werd Bulten Zaden Aalten een begrip in Nederland, niet alleen door de ruim 1800 wederverkopers in alle hoeken en gaten, maar ook omdat in de jaren 60 en 70 grote tuinafdelingen verrezen bij alle V&D’s met tot wel acht strekkende meters zaadrekken, minituintjes en voorgezaaide zaadmatten van Bulten Zaden.
Tevens behoorde ze tot één van de grootste retail zaadhandels van Nederland. Een diversiteit aan zaden zoals bloemen, groenten en kruiden werden verkocht. Later startte de productie van biologisch afbreekbaar zaadpapier. Dit was een bijzondere innovatie uit de geschiedenis voor zaadproducten.
In de jaren 70 werden er ook zwembaden verkocht, via Bulten Sport Import, bekend van NCRV’s ‘Zeskamp‘ en ‘Spel zonder grenzen’. Vele jaren lang werd elke live uitzending opgevrolijkt door een zwembad uit de voorraad van de Stationsstraat 45!
In 1994 werd Bulten Zaden overgenomen en in 2000 verhuisde het bedrijf naar Gaanderen.
Bewoners
Adresboek 1934
Aalten A91/1 > Stationsstraat 45
A.H.W. Bulten
Adresboek 1967
Stationsstraat 45
A.H. Bulten
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Garage Veerbeek startte in 1928 in het centrum van Aalten (Stationsstraat 6), op de plek waar later de werkplaats van Smid van Lochem heeft gezeten. Later verhuisde Veerbeek naar de hoek Hogestraat/Ringweg. Meer recent was daar de caravanzaak van Jos Vaanholt gevestigd. Anno 2022 is het pand afgebroken en zijn er woningen gebouwd.
Archieven
Adresboek 1934
Stationsstraat 6
Garage “Veerbeek”
Adresboek 1967
Hogestraat 111
G.W. Veerbeek
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Dubbel woonhuis uit 1920, uitgevoerd in zogenaamde overgangsarchitectuur. Hoewel de invullingen van de vensters zijn vernieuwd, de kap voorzien is van een aantal niet-oorspronkelijke dakkapellen en er tegen de achterzijde van het pand een jongere uitbouw staat, zijn de oorspronkelijke markante details in het metselwerk en rond de vensters bewaard gebleven. De karakteristieke uitstraling van de dubbele woning wordt bovendien versterkt door de overige bebouwing in dit gedeelte van de Stationsstraat, waarmee het pand een aardig ensemble vormt.
Stolpersteine
Abraham van Gelder werd in Aalten geboren op 9 november 1878, als jongste zoon van veehandelaar Aron David van Gelder (1829-1913) en de uit Iserlohn afkomstige Julchen Lipper (1832-1907). Abraham werd slager; zijn winkel was in elk geval vanaf 1920 gevestigd in de Landstraat. Samen met zijn broer Levie, die een slagerij had aan de Dijkstraat, leverde hij het koosjere vlees voor de Joodse bevolking van Aalten.
Abraham trouwde met Reintjen de Jong, geboren op 22 oktober 1881 in Apeldoorn. Zij kregen vijf kinderen, van wie er twee (Simon en Maurits) emigreerden en twee (Eveline en Julchen) naar Arnhem verhuisden. De oudste zoon, Arnold Abraham, geboren op 20 juli 1908, opende in 1937 een winkel in de Bredevoortsestraat.
Toen tijdens de bezetting de Joodse winkels gesloten moesten worden verhuisden Abraham en Reintjen naar de Stationsstraat 24. Vandaar uit vertrokken zij naar een onderduikadres in de Oosterkerkstraat. Op 22 augustus 1944 werden zij door verraad gearresteerd en met de allerlaatste deportatietrein die Nederland heeft verlaten op 3 september 1944 naar Auschwitz gebracht, waar zij op 6 september 1944 zijn vermoord, respectievelijk 65 en 62 jaar oud.
Van Julchen weten wij dat zij werkzaam was in het Voormalig Rotterdams Kindertehuis aan de Amsterdamseweg 1 in Arnhem. Zij is op 16 juli 1943 in Sobibor vermoord, 29 jaar oud. De andere kinderen van Abraham en Reintjen hebben de oorlog overleefd.
Ter nagedachtenis aan Abraham en Reintjen zijn er in de bestrating voor het pand twee Stolpersteine gelegd.
Voormalige basisschool de Wilhelminaschool, plaatselijk welbekend als ‘School met den Bijbel’, hetgeen met grote letters op de gevel staat. De school werd in 1884 gevestigd in de Hogestraat in Aalten, wat later gebouw ‘Irene’ werd, en verhuisde rond 1935 naar de Stationsstraat. Vele generaties Aaltenaren zijn hier naar school geweest.
In 1931 vinden we een vermelding van de Firma Pothof en Co., machinale klompenmakerij, aan de Stationsstraat 96a te Aalten. In 1934 werd dit adres omgenummerd en werd het Stationsstraat 32a. Later verhuisde de klompenfabriek en bouwde Bulten hier een Cafetaria / Restaurant. Tegenwoordig is hier huisartsenpraktijk ‘Het Station’ gevestigd.
Bewoners
Adresboek 1934
Aalten A96a > Stationsstraat 32a
I. Sternfeld
Adresboek 1967
Stationsstraat 32a
Cafetaria B.W. Bulten
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Station Aalten (afkorting: ATN) is een spoorwegstation van het type GOLS groot, aan de spoorlijn Arnhem-Winterswijk. De bouw begon in 1884 in opdracht van de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorwegmaatschappij (GOLS) en werd geopend op 15 juli 1885.
Dit type station had een rechthoekige plattegrond, met een puntgevel aan de straat- en perronzijde. Op de begane grond was een plaatskaartenbureau, goederenbergplaats, vestibule met loket en wachtkamer. Op de bovenverdieping was een woning voor de stationschef.
In 1919 werd station Aalten verbouwd; de linkervleugel werd verdubbeld, tegen het rechterdeel werd een lage vleugel geplaatst en het middendeel kreeg een extra verdieping. Sindsdien bleef het gebouw ongewijzigd.
Na 2006 kwam het gebouw in particuliere handen; het werd door NS middels een veiling bij openbare inschrijving verkocht. Het stationsgebouw is aangewezen als gemeentelijk monument en staat momenteel (augustus 2021) te koop.
Foto’s
Tekening GOLSM station Aalten, 1884Ca. 1900-191019381947196919741977197819892023Het emplacement in oostelijke richting, 1976 (foto: W. Vos)Het emplacement in westelijke richting, 1976 (foto: W. Vos)
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
In het centrum van Aalten bevindt zich een kleine, goed gerestaureerde en mooi ingerichte synagoge, die bijna een eeuw het centrum van Joods leven vormde in deze Achterhoekse gemeente. Het gebouw is thans eigendom van een stichting, Vrienden van de Aaltense Synagoge.
Halverwege de 19e eeuw was de Joodse gemeente in Aalten zozeer in getal gegroeid, dat een woonhuis te klein werd voor de wekelijkse sabbatsvieringen. Men wilde een eigen sjoel, niet alleen voor de godsdienstoefeningen, maar ook voor het onderricht aan de jongeren. In 1857 werd daarom een synagoge gebouwd en in gebruik genomen. Het was een eenvoudig rechthoekig gebouw zonder architectonische bijzonderheden, doch functioneel voor de nog steeds niet rijke, maar wel orthodoxe Joodse gemeente in Aalten. Over een architect is niets bekend.
De synagoge werd het centrum van een levendig gemeenschapsleven, dat voortduurde tot de ramp, die alle Joodse gemeenschappen trof in de jaren van de Duitse bezetting. De leden van de gemeente die niet op tijd konden onderduiken werden weggevoerd en vermoord.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de bezetting zijn er twee pogingen gedaan om de synagoge in brand te steken. De synagoge werd grotendeels leeggeroofd en uitgebroken om het gebouw geschikt te maken voor de opslag van munitie. Het interieur van het gebouw was vernield, maar de Tora-rollen en de rituele objecten zijn op tijd verborgen en zodoende behouden. Na de oorlog werden de wetsrollen weer in het gebouw teruggebracht. De synagoge werd hersteld, betaald van de opbrengst van het huis van de chazzan (sinds 1948 kon de gemeente het salaris voor een voorganger niet meer opbrengen).
Een groot deel van de gemeenteleden die de oorlog hadden overleefd verhuisde echter naar elders, waardoor de Joodse gemeente niet meer de kans had om op te bloeien. Het vereiste aantal mannen (minjan) voor het houden van diensten werd steeds vaker niet meer gehaald. De synagoge raakte in onbruik en dreigde te vervallen.
Restauratie
In 1984 werd het gebouw verkocht aan de Stichting Vrienden van de Aaltense Synagoge, die de verantwoordelijkheid op zich heeft genomen voor een grondige restauratie. Op 29 december 1986 werd de synagoge met een plechtige chanoekaviering opnieuw ingewijd.
Aan zowel de binnen- als aan de buitenzijde zijn elementen die het bezichtigen waard zijn. Aan de binnenzijde zijn dit onder andere de heilige arke, vier thorarollen, de stenen tafelen, de neer-tamiet, de menora, de chanoekia, de bima, de vrouwengallerij en het mikwe. Aan de buitenzijde zijn dit de tekst boven de deur, de mezoeza en de plaquette aan de rechterzijde op de buitenmuur.
De Aaltense synagoge is in de zomermaanden regelmatig te bezichtigen.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
Het onderduikersmonument aan de Stationsstraat is een dankbetuiging van oud-onderduikers aan de Aaltense bevolking voor hun gastvrijheid en aan de verzetsmensen die de stuwende kracht waren bij het onderbrengen van de onderduikers.
Het monument bestaat uit een bakstenen gedenkmuur met fontein. In de gedenkmuur zijn een bronzen plaquette en twee gebeeldhouwde fragmenten van natuursteen aangebracht.
Het monument is onthuld op 4 oktober 1947 door mevrouw D.G. Wikkerink-Eppink, de echtgenote van verzetsleider Hendrik Jan (Ome Jan) Wikkerink.
De tekst op de plaquette luidt:
AANGEBODEN AAN DE GEMEENTE AALTEN DOOR ONDERDUIKERS WELKE IN DE BEZETTINGSJAREN 1940-1945 HIER EEN VEILIG TOEVLUCHTSOORD GEVONDEN HEBBEN.
Op de gebeeldhouwde fragmenten staat als tekst psalm 91:5 en 6.
De tekst van het linker fragment luidt:
GIJ ZULT NIET VREZEN VOOR DE SCHRIK DES NACHTS, VOOR DE PIJL DIE DES DAAGS VLIEGT; VOOR DE PESTILENTIE DIE IN DE DONKERHEID WANDELT, VOOR HET VERDERF DAT OP DE MIDDAG VERWOEST.
De tekst van het rechter fragment luidt:
WANT HIJ ZAL U DEKKEN MET ZIJN VLERKEN EN ONDER ZIJN VLEUGELEN ZULT GIJ BEROUWEN.
Het linker beeldhouwwerk is een voorstelling van drie bespijkerde laarzen van de horde der barbaren die een jong ontkiemende vrucht dreigen te vertrappen. Dit symboliseert de overweldiging en bezetting en beeldt het bedreigde jonge leven uit dat toch ontkiemt, ondanks het gevaar. Het rechter fragment is een pelikaan die met uitgespreide vleugels het nest met jongen beschermt. De pelikaan is een christelijk symbool voor totale zelfopoffering. Volgens de legende voedt de vogel haar jongen met haar eigen bloed. De vogel staat symbool voor de inbreng van het verzet in de strijd tegen de bezetter. Het tanende hakenkruis op de achtergrond verbeeldt de vergankelijkheid van de bedreiging.
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina.
