’t Zand 23, v/h ’t Zand 15, Bredevoort
Huize Sint Bernardus is een karakteristiek pand aan ’t Zand, het centrale plein van Bredevoort. Het gebouw kent een rijke geschiedenis, waarin het dienstdeed als woonhuis, sanatorium en rusthuis.
Het pand werd oorspronkelijk gebouwd in opdracht van Jan Satink, luitenant-kolonel in het Staatse leger, Regiment Nationalen. Het verrees op de plek waar ooit de voorburcht van het kasteel Bredevoort heeft gestaan. In 1800 kwam het huis door vererving in bezit van de familie Roelvink. Arnoldus Florentinus Roelvink, telg uit deze familie, was vanaf 1813 burgemeester van Bredevoort.
In 1897 werd het pand gekocht door pastoor Bernardus Mulders. De pastoor was een bemiddeld man en verwierf het voormalige rentmeestershuis uit eigen middelen. Zijn doel was, zo schreef hij: “zijn arme kinderen” katholiek onderwijs aanbieden. Omdat katholieke scholen in die tijd geld kostten, bedacht hij een slimme oplossing: hij haalde nonnen naar Bredevoort die in het rentmeestershuis een klooster en een sanatorium vestigden. Zusters waren goedkoop, want zij ontvingen geen loon; zij hadden immers hun leven aan God gewijd.
Onder beheer van de Zusters Franciscanessen van Thuine werd het ‘R.K. Sanatorium St. Bernardus Gesticht’ opgericht. Het klooster-sanatorium noemde hij naar zijn eigen patroonsheilige, Sint Bernardus van Clairvaux. Met de winst van het sanatorium begon de pastoor een lagere school: de Sint Joannesschool.
Het sanatorium was bedoeld voor welgestelde patiënten want de verpleegkosten waren hoog: variërend van f 1,50 tot f 2,20 per dag. Voor medische kosten en apotheek werd 10 gulden per maand in rekening gebracht. Patiënten uit de zogenoemde tweede klasse betaalden f 7,50.
Vanaf 1907 kwamen mensen uit het hele land naar Bredevoort om in het sanatorium te herstellen. Zij verbleven er vaak maandenlang. Overdag lagen zij in bed in een lighal, ook in de winter; helemaal ingepakt. In de tuin van Sint Bernardus, nu het Vestingpark, stonden minstens tien van deze lighallen met hun open zijde naar de zon gericht. Twee daarvan zijn bewaard gebleven en hebben de status van rijksmonument.
Het sanatorium bleef in gebruik tot 1933. Daarna werd het pand herbestemd tot bejaardentehuis. In 1938 werden de zusters van Thuine opgevolgd door de zusters van St. Jozef uit Amersfoort. De laatste zusters vertrokken in 1985 uit Bredevoort.
In 1988 volgde een grootschalige renovatie en uitbreiding van het gebouw door Stichting Verzorgingstehuis St. Bernardus. Het bejaardentehuis verhuisde uiteindelijk in 2008 naar het nieuwgebouwde Ambthuis.
Sinds 2020 heeft het pand een nieuwe bestemming: het is in gebruik als boutique hotel & brasserie de Heerlyckheid.
Eigenaren
Overzicht is niet volledig.
| Jaar | Perceel | Eigenaar | Omschrijving |
|---|---|---|---|
| 1832 | B-209 B-208 | Arnoldus Florentinus Roelvink, burgemeester van Aalten en Bredevoort te Bredevoort | 550 m² huis en erf 220 m² huis en erf |
| 1877 | B-397 B-380 | Bernard Andries Roelvink, griffier bij het kantongerigt | 235 m² huis & erf 552 m² huis & erf |
| 1887 | B-588 B-589 | Leonard Roelvink, burgemeester | 240 m² huis & erf 280 m² koetshuis, keuken, stalling & erf |
| 1898 | B-588 B-589 | Hermann Schepers, schoenmaker | 240 m² huis & erf 280 m² koetshuis, keuken, stalling & erf |
| 1901 | B-734 | R.C. kerk van Bredevoort | 21.023 m² huis, schuren, erf & tuin |
| 1909 | B-792 | R.C. kerk van Bredevoort | 13.373 m² huis, ziekenhuis, schuur & tuin |
| 1952 | B-979 | R.C. kerk van Bredevoort | 13.538 m² huis, stal, ziekenhuis & tuin |
| 1988 | B-1265 | St. Verzorgingshuis Sint Bernardus | 2.760 m² “BWT” |
Fouten voorbehouden. Heeft u correcties en/of aanvullende informatie? Reageer dan onderaan deze pagina. Bij voorkeur voorzien van bronvermelding.
Kenmerken
| Kadastraal nr. | B-1963 |
| Functie | Woonhuis, Sanatorium, Rusthuis, Horeca |
| Bouwjaar | 1764 |
| Monument | Gemeentelijk monument |
Bewoners
Bevolkingsregister 1823-1850
Arnoldus Florentinus Roelvink (Borculo, 23-12-1789), burgemeester
Elzabé Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Theodora Sophia Roelvink (Bredevoort, 09-11-1760)
Bevolkingsregister 1838-1850
Arnoldus Florentinus Roelvink (Borculo, 23-12-1789), burgemeester
Elzabé Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Theodora Sophia Roelvink (Bredevoort, 09-11-1760)
Bevolkingsregister 1850-1860
Arnoldus Florentinus Roelvink (Borculo, 23-12-1789), burgemeester
Elzabe Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Theodora Sophia Roelvink (Bredevoort, 09-11-1760)
Bevolkingsregister 1860-1870
Elzabe Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Bredevoort 78
?
Bevolkingsregister 1870-1880
Elzabe Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Leonard Roelvink (Bredevoort, 30-04-1833), burgemeester
Christina Paschen (Winterswijk, 27-03-1848)
Bevolkingsregister 1880-1890
Elzabe Maria Theodora ten Cate (Neede, 21 juli 1798)
Leonard Roelvink (Bredevoort, 30-04-1833), burgemeester
Christina Paschen (Winterswijk, 27-03-1848)
Bevolkingsregister 1890-1900
Heinrich Nuijken (Gahlen/D, 11-09-1833)
Anna Velthacke (Vreden/D, 16-05-1834)
Christina Paschen (Winterswijk, 27-03-1848)
Volgende bewoners:
Hermann Schepers (Weseke/D, 17-08-1828), schoenmaker
Elisabeth Dieckmann (Alpen/D, 24-12-1840)
Bevolkingsregister 1900-1910
Heinrich Nuijken (Gahlen/D, 11-09-1833)
Anna Velthacke (Vreden/D, 16-05-1834)
Volgende bewoners:
Catharina Niemeijer (Salzbergen/D, 28-11-1856)
Nu volgt een lange lijst van ziekenzusters en onderwijzeressen.
Vervolg bewonerslijst:
Nog meer (o.a.) pleegzusters, onderwijzeressen, liefdezusters, maar ook verpleegden.
Hermann Schepers (Weseke/D, 17-08-1828), schoenmaker
Elisabeth Dieckmann (Alpen/D, 24-12-1840)
Bevolkingsregister 1910-1920
Bredevoort 84 > 60
?
Hermann Schepers (Weseke/D, 17-08-1828), schoenmaker
Elisabeth Dieckmann (Alpen/D, 24-12-1840)
Adresboek 1934
Bredevoort 60 > ’t Zand 15
St. Bernardus gesticht
Adresboek 1967
’t Zand 23
St. Bernardus Gesticht