Jan Hendrik Klanderman (Haarlo, 24-02-1840), landbouwer, olieslager voor J.B. te Boveldt (1) Berendina Jonker (Eibergen, 05-04-1841) (2) Johanna Hendrika Wikkerink (Barlo, 17-10-1845)
Het dubbele woonhuis Ambthuiswal 1a en 3 bevindt zich aan de noordzijde van deze straat, die tot de slechting van de wallen in de 19e eeuw direct langs de wal liep. Het is een eenvoudige, tot woonhuis verbouwde voormalige blokvormige cichoreifabriek met anderhalve bouwlaag onder een met gesmoorde pannen gedekt omlopend afgeplat schilddak.
Het pand werd in 1881 gebouwd als Cichorei-en Peekoffiefabriek in opdracht van J.M. Stöcker (1829-1891) en diens zwager J.G. du Pré (1812-1887). Stöcker woonde in de Prinsenstraat. De fabriek werd ontworpen door de Aaltense architect J.B. van Eerden (1852-1935), telg uit een adellijke Achterhoekse familie. Van Eerden trouwde met de oudste dochter van Stöcker, Anna (1859-1935) en zij gingen het huis aan de Prinsenstraat bewonen. Later was Van Eerden directeur van de Coöperatieve Boerenleenbank van bestuurslid van de marktcommissie.
Cichorei
Sinds de 19e eeuw werd van de gemalen en gebrande wortels van cichorei een cafeïnevrije drank gemaakt waarvan de enigszins bittere smaak lijkt op die van koffie. In oorlogs- en crisisjaren, vooral 1940-1945, werd deze surrogaatkoffie bij gebrek aan echte koffie op grote schaal gedronken, waarbij echter de opwekkende werking van de cafeïne ontbrak. Ook werd vaan een beetje ‘peekoffie’ aan echte koffie toegevoegd als smaakversterker.
Gedenksteen
De in de voorgevel opgenomen gedenksteen vermeldt de oprichters van de fabriek, J.G. du Pré en J.M. Stöcker. Tevens zijn in deze gedenksteen de initialen J.C.S., J.C.L.S. en J.G?.S. opgenomen. Dit betreft waarschijnlijk de initialen van de kinderen van Stöcker. Van de op de onderste regel opgenomen datum lijken naast het jaartal nog een cijfer ‘2’ en de letters, ‘d’, ‘P’, ‘z’ en ‘M’ herkenbaar.
Verbouwing
In 1914 waren in Oost-Gelderland nog maar twee, goed gemechaniseerde cichoreifabrieken over: Weduwe Stöcker in Bredevoort en de firma Schaars te Borculo. Wanneer de fabriek in Bredevoort werd opgeheven is niet bekend.
De cichoreifabriek in Bredevoort werd waarschijnlijk in het tweede kwart van de 20e eeuw ingrijpend verbouwd tot de huidige opzet met twee afzonderlijke woningen. Daarbij werd de voorgevel verhoogd of vervangen en voorzien van nieuwe vensters. Ook aan verschillende gevelopeningen hebben wijzigingen plaatsgevonden. In het interieur bleven de (gewijzigde) constructie en mogelijk enkele restanten van een oude indeling bewaard.
Johann Gerhard Niessing (Bocholt, 07-12-1807), wever (1) Maria Elisabeth Bömers (Winterswijk, 04-11-1798) (2) Anna van den Berg (Beek/Bergh, 03-08-1825)
Dit eenlaags woonhuis is gebouwd rond 1900 en ligt vrijstaand aan de westelijke zijde van de Ambthuiswal, vlakbij de aansluiting op de Hozenstraat en de Gasthuisstraat. In 1940 intern verbouwd door aannemer G.J. Nijman uit Bredevoort, i.o.v. J.D. Geurkink die aan de Hozenstraat 8 woonde.
Het object bestaat uit twee achter elkaar gelegen bouwdelen, beide onder een evenwijdig aan de straat liggend zadeldak met pannendekking. Hoewel de invullingen van de vensters in de voorgevel gewijzigd zijn en ook de dakkapel niet oorspronkelijk is, is de karakteristieke hoofdvorm van het bouwwerk behouden gebleven. Opvallend is de detaillering van de voorgevel in neorenaissancetrant, met speklagen en van sluitstenen voorziene segmentbogen.
De nog gave hoofdvorm en zorgvuldig gedetailleerde voorgevel geven het pand een karakteristieke uitstraling. Mede door de verspringende en vrijstaande ligging is het object beeldbepalend binnen dit deel van de Ambthuiswal. Het herinnert aan de tijd dat in de kern van Bredevoort steeds meer eigentijdse bebouwing kwam te staan, afwijkend van de oudere en lokaal-eigen vakwerkbouw.
Eigenaren
Kadaster 1832
Bredevoort B58 Gerrit Willem Oonk dagloner te Bredevoort 192 m² huis en erf
